Πόσο κοστίζουν τα φωτοβολταϊκά συστήματα?
Το κόστος απόκτησης ενός τέτοιου συστήματος διαφέρει ανά περίπτωση και εξαρτάται από τις ενεργειακές ανάγκες του σπιτιού ή του εργασιακού χώρου όπως και από την γεωγραφική τοποθεσία στην οποία θα εγκατασταθεί. Αντίθετα με το ρεύμα που αγοράζουμε από τον παροχέα μας (ΑΗΚ), θα χρειασθεί μία αρχική επένδυση. Σημειώστε ότι η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων χρηματοδοτείται από το κράτος κατά 55% σε φυσικά πρόσωπα και κατά 40% σε εταιρείες (ρωτήστε μας για περαιτέρω πληροφορίες). Το κόστος της εγκατάστασης εξαρτάται από τις συνθήκες που θα συναντήσουμε στην τοποθεσία που θα εγκαταστήσουμε το σύστημα. Υπάρχουν πολλές παράμετροι που καθορίζουν το ιδανικό μέγεθος ενός φωτοβολταϊκού συστήματος για αυτό σας συστήνουμε να επικοινωνήσετε μαζί μας για τον υπολογισμό του κόστους απόκτησης και τοποθέτησής του.
Ποιόν τύπο φωτοβολταϊκού συστήματος χρειάζομαι και πόσο μεγάλο πρέπει να είναι?
O τεχνικός σας θα σας σχεδιάσει το σύστημα που χρειάζεστε σύμφωνα με τις ανάγκες σας. Τα συστήματα που παρέχουμε είναι αυτόματα και δεν χρειάζονται παρακολούθηση. Αποτελούνται από τα καλύτερα ηλεκτρικά και μηχανικά συστατικά από διάφορους προμηθευτές, τα οποία δίνουν την μεγαλύτερη αξία στην επένδυσή σας. Το μέγεθος του συστήματος ορίζεται από τις τωρινές και μελλοντικές ενεργειακές ανάγκες της κατοικίας/εργασιακού χώρου σας, όπως επίσης και από τον μέσο όρο της κατανάλωσης που κάνετε (οι λογαριασμοί του ηλεκτρικού θα μας τον ορίσουν) μέσα σε ένα χρόνο. Ο τεχνικός σας σύμβουλος αναλαμβάνει τον υπολογισμό του μεγέθους του συστήματός σας έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο αποδοτικό, καθορίζει τα ιδανικά συστατικά μέρη του και σας εγγυάται την σωστή εγκατάστασή του. Διαθέτουμε επίσης και εξειδικευμένες λύσεις για επιχειρήσεις. Ο σκοπός μας είναι να κάνουμε την διαδικασία όσο πιο απλή και οικονομική μπορεί να γίνει. Επικοινωνήστε μαζί μας για να σας ενημερώσουμε για τις επιλογές που έχετε και τις προτάσεις μας.
Πως τοποθετούνται τα φωτοβολταϊκά στοιχεία?
Στις περισσότερες περιπτώσεις τα φωτοβολταϊκά στοιχεία τοποθετούνται στην οροφή χρησιμοποιώντας κατάλληλες βάσεις, στην πιο πλεονεκτική θέση για την συγκομιδή ηλιακού φωτός. Η τοποθέτησή τους με νότια κλίση είναι η πιο συνηθισμένη δίνοντας πολύ καλά αποτελέσματα, αλλά υπάρχουν κι άλλες επιλογές που θα κάνουν την τοποθέτηση των στοιχείων αποδοτική. Επίσης μπορούν να τοποθετηθούν σε ιστούς που με τον κατάλληλο εξοπλισμό θα παρακολουθούν την τροχιά του ήλιου δίνοντάς μας μέχρι και 40% επιπλέον ενέργεια με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούμε λιγότερα φωτοβολταϊκά στοιχεία. Σε πολλές περιοχές και συνθήκες οι ανιχνευτές κίνησης του ήλιου είναι η οικονομική λύση για την αύξηση του παραγόμενου ηλεκτρικού ρεύματος. Συνήθως δεν μπορούν να τοποθετηθούν στην οροφή και χρειάζονται ανοιχτό χώρο κοντά στο σπίτι. Ανεξάρτητα από τον τύπο της εγκατάστασης, τα στοιχεία θα κοιτούν προς τον νότο.
Πόσο χρόνο αντέχουν?
Τα φωτοβολταϊκά στοιχεία τα συνοδεύει συνήθως εγγύηση 25 ετών από το εργοστάσιο κατασκευής τους, η οποία εγγυάται την αποτελεσματικότητά τους τουλάχιστον κατά το 80% της ονομαστικής παραγωγής τους σε ηλεκτρικό ρεύμα. Οι μπαταρίες που χρησιμοποιούμε έχουν ζωή 6-15 ετών (ανάλογα τον τύπο και την χρήση).
Πού χρησιμοποιούνται τα φωτοβολταϊκά συστήματα?
Στο διάστημα, σε καταναλωτικά προϊόντα, σε απομακρυσμένους επικοινωνιακούς σταθμούς, σε κοινότητες που είναι μακρυά από το δίκτυο, σε παραγωγικά συστήματα συνδεδεμένα με το δίκτυο, σε απομονωμένα σπίτια και σε πολλές άλλες εφαρμογές.
Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2008
Κυριακή 20 Ιανουαρίου 2008
Γιατί να επιλέξουμε την ηλιακή ενέργεια;
Για να καλύψoυμε δύο τουλάχιστον ανάγκες. Την ανάγκη σε ενέργεια και την ανάγκη να προστατευτεί το περιβάλλον. Κάθε κιλοβατώρα ηλεκτρισμού που προμηθευόμαστε από το δίκτυο της ΔΕΗ και παράγεται από ορυκτά καύσιμα, επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με ένα τουλάχιστον κιλό διοξειδίου του άνθρακα. Το διοξείδιο του άνθρακα είναι, ως γνωστόν, το σημαντικότερο "αέριο του θερμοκηπίου" που συμβάλλει στις επικίνδυνες κλιματικές αλλαγές. Η στροφή στις καθαρές πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή, αποτελεί τη μόνη διέξοδο για την αποτροπή των κλιματικών αλλαγών που απειλούν σήμερα τον πλανήτη. Επιπλέον, η χρήση της ηλιακής ενέργειας συνεπάγεται λιγότερες εκπομπές άλλων επικίνδυνων ρύπων (όπως τα καρκινογόνα μικροσωματίδια, τα οξείδια του αζώτου, οι ενώσεις του θείου, κ.λπ). Οι ρύποι αυτοί επιφέρουν σοβαρές βλάβες στην υγεία και το περιβάλλον.
Πλεονεκτήματα:
▪ μηδενική ρύπανση
▪ αθόρυβη λειτουργία
▪ αξιοπιστία και μεγάλη διάρκεια ζωής
▪ απεξάρτηση από την τροφοδοσία καυσίμων
▪ δυνατότητα επέκτασης ανάλογα με τις ανάγκες
▪ ελάχιστη συντήρηση
Πλεονεκτήματα:
▪ μηδενική ρύπανση
▪ αθόρυβη λειτουργία
▪ αξιοπιστία και μεγάλη διάρκεια ζωής
▪ απεξάρτηση από την τροφοδοσία καυσίμων
▪ δυνατότητα επέκτασης ανάλογα με τις ανάγκες
▪ ελάχιστη συντήρηση
Τι εξοικονόμηση παρέχει η ηλιακή ενέργεια;
Αν το κριτήριο είναι αυστηρά οικονομικό, τότε η απάντηση είναι πως άλλοτε συμφέρει και άλλοτε όχι. Η ηλιακή ενέργεια είναι π.χ. πιο συμφέρουσα στα νησιά όπου η παραγωγή ηλεκτρισμού από συμβατικές πηγές είναι ιδιαίτερα ακριβή. Όμως προφανώς τα κριτήρια δεν πρέπει να είναι μόνο οικονομικά. Στην καθημερινή μας ζωή κάνουμε επιλογές που δεν υπολογίζουν ούτε το κόστος ούτε το χρόνο απόσβεσης. Όταν επιλέγουμε π.χ. ένα ακριβότερο καναπέ σε σχέση με ένα φθηνότερο που δεν ικανοποιεί το γούστο μας, προφανώς το κριτήριο είναι αισθητικό και όχι οικονομικό.
Τα φωτοβολταϊκά, όπως και όλα σχεδόν τα προϊόντα, πέρα από ενεργειακές υπηρεσίες, προσφέρουν και μία "προστιθέμενη αξία", η οποία θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν όταν υπολογίζουμε το κόστος τους. Όταν ξεκίνησε, για παράδειγμα, η αγορά της κινητής τηλεφωνίας, η τηλεφωνική μονάδα κόστιζε 30-40 φορές περισσότερο από την αντίστοιχη της σταθερής τηλεφωνίας, το δε κόστος κτήσης των κινητών ήταν σχεδόν απαγορευτικό για το μέσο βαλάντιο. Κι όμως, σε λιγότερο από μια δεκαετία, τα κινητά τηλέφωνα κατέκτησαν τις διεθνείς αγορές, ακόμη και εκείνες που θα χαρακτηρίζαμε μη αναπτυγμένες. Ακόμη και σήμερα η τιμή της μονάδας της κινητής τηλεφωνίας είναι πολλαπλάσια της αντίστοιχης σταθερής. Κι όμως οι καταναλωτές πληρώνουν πρόθυμα αυτό το επιπλέον κόστος. Γιατί; Μα γιατί τα κινητά προσφέρουν ευελιξία και υπηρεσίες που δεν έχει η σταθερή τηλεφωνία. Αυτή η προστιθέμενη αξία της κινητής τηλεφωνίας, δικαιολογεί το υψηλό κόστος της και βοήθησε την ταχεία ανάπτυξή της.
Αντίστοιχη και ίσως πιο κραυγαλέα είναι η περίπτωση των εμφιαλωμένων νερών. Ένα λίτρο εμφιαλωμένου νερού κοστίζει στην Ελλάδα κατά μέσο όρο 1.350 φορές περισσότερο από ένα λίτρο νερού βρύσης! Κι όμως, η αγορά των εμφιαλωμένων νερών αυξάνεται συν τω χρόνω. Γιατί; Όχι γιατί το εμφιαλωμένο νερό υπερτερεί σε ποιότητα από το νερό της βρύσης. Τις περισσότερες φορές, η ποιότητα είναι ίδια. Είναι γιατί το εμφιαλωμένο νερό παρέχει μια (καλώς ή κακώς εννοούμενη) προστιθέμενη αξία που κάνει τους καταναλωτές πρόθυμους να ξοδέψουν τεράστια συγκριτικά ποσά για την κτήση του.
Την προστιθέμενη αξία των προϊόντων την αναζητά και την εκτιμά σχεδόν πάντα ο καταναλωτής. Επιλέγουμε ένα ακριβό καναπέ ή ένα ακριβό αυτοκίνητο σε σχέση με ένα φθηνότερο που κάνει πρακτικά την ίδια δουλειά, γιατί μας αρέσει περισσότερο, γιατί μας παρέχει περισσότερη ασφάλεια ή κύρος, γιατί απλά έχει για μας μια προστιθέμενη αξία. Και όχι μόνο πληρώνουμε αδιαμαρτύρητα το υπερβάλλον κόστος, αλλά ουδέποτε αναρωτιόμαστε αν και πότε κάνουμε απόσβεση της επένδυσής μας.
Το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και για τα φωτοβολταϊκά. Έτσι δεν είναι;
Ποιά είναι η διαδικασία λειτουργίας αυτής της μορφής ενέργειας;
Το ηλιακό φως είναι ουσιαστικά μικρά πακέτα ενέργειας που λέγονται φωτόνια. Τα φωτόνια περιέχουν διαφορετικά ποσά ενέργειας ανάλογα με το μήκος κύματος του ηλιακού φάσματος. Το γαλάζιο χρώμα ή το υπεριώδες π.χ. έχουν περισσότερη ενέργεια από το κόκκινο ή το υπέρυθρο. Οταν λοιπόν τα φωτόνια προσκρούσουν σε ένα φωτοβολταϊκό στοιχείο (που είναι ουσιαστικά ένας “ημιαγωγός”), άλλα ανακλώνται, άλλα το διαπερνούν και άλλα απορροφώνται από το φωτοβολταϊκό. Αυτά τα τελευταία φωτόνια είναι που παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα. Τα φωτόνια αυτά αναγκάζουν τα ηλεκτρόνια του φωτοβολταϊκού να μετακινηθούν σε άλλη θέση και ως γνωστόν ο ηλεκτρισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά κίνηση ηλεκτρονίων. Σ’ αυτή την απλή αρχή της φυσικής λοιπόν βασίζεται μια από τις πιο εξελιγμένες τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρισμού στις μέρες μας.
Ποιές είναι οι προοπτικές και τα πλεονεκτήματα των φωτοβολταϊκών συστημάτων;
Όταν τα φωτοβολταϊκά εκτεθούν στην ηλιακή ακτινοβολία, μετατρέπουν ένα 5-17% της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική. Το πόσο ακριβώς είναι αυτό το ποσοστό εξαρτάται από την τεχνολογία που χρησιμοποιούμε. Υπάρχουν π.χ. τα λεγόμενα μονοκρυσταλλικά φωτοβολταϊκά, τα πολυκρυσταλλικά φωτοβολταϊκά, και τα άμορφα. Τα τελευταία έχουν χαμηλότερη απόδοση είναι όμως σημαντικά φθηνότερα. Η επιλογή του είδους των φωτοβολταϊκών είναι συνάρτηση των αναγκών σας, του διαθέσιμου χώρου ή ακόμα και της οικονομικής σας ευχέρειας. Όλα τα φωτοβολταϊκά πάντως μοιράζονται τα παρακάτω πλεονεκτήματα:
Τα φωτοβολταϊκά συνεπάγονται σημαντικά οφέλη για το περιβάλλον και την κοινωνία. Οφέλη για τον καταναλωτή, για τις αγορές ενέργειας και για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Τα φωτοβολταϊκά είναι μία από τις πολλά υποσχόμενες τεχνολογίες της νέας εποχής που ανατέλλει στο χώρο της ενέργειας. Μιας νέας εποχής που θα χαρακτηρίζεται ολοένα και περισσότερο από τις μικρές αποκεντρωμένες εφαρμογές σε ένα περιβάλλον απελευθερωμένης αγοράς. Τα μικρά, ευέλικτα συστήματα που μπορούν να εφαρμοστούν σε επίπεδο κατοικίας, εμπορικού κτιρίου ή μικρού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής (όπως π.χ. τα φωτοβολταϊκά, τα μικρά συστήματα συμπαραγωγής, οι μικροτουρμπίνες και οι κυψέλες καυσίμου) αναμένεται να κατακτήσουν ένα σημαντικό μερίδιο της ενεργειακής αγοράς στα χρόνια που έρχονται. Ένα επιπλέον κοινό αυτών των νέων τεχνολογιών είναι η φιλικότητά τους προς το περιβάλλον.
Η ηλιακή ενέργεια είναι μια καθαρή, ανεξάντλητη, ήπια και ανανεώσιμη ενεργειακή πηγή. Η ηλιακή ακτινοβολία δεν ελέγχεται από κανέναν και αποτελεί ένα ανεξάντλητο εγχώριο ενεργειακό πόρο, που παρέχει ανεξαρτησία, προβλεψιμότητα και ασφάλεια στην ενεργειακή τροφοδοσία.
Τα φωτοβολταϊκά είναι λειτουργικά καθώς προσφέρουν επεκτασιμότητα της ισχύος τους και δυνατότητα αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας (στο δίκτυο ή σε συσσωρρευτές) αναιρώντας έτσι το μειονέκτημα της ασυνεχούς παραγωγής ενέργειας. Δίνοντας τον απόλυτο έλεγχο στον καταναλωτή, και άμεση πρόσβαση στα στοιχεία που αφορούν την παραγόμενη και καταναλισκόμενη ενέργεια, τον καθιστούν πιο προσεκτικό στον τρόπο που καταναλώνει την ενέργεια και συμβάλλουν έτσι στην ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση της ενέργειας. Η εμπειρία της Δανίας π.χ. έδειξε μείωση της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού από χρήστες φωτοβολταϊκών, της τάξης του 5-10%.
Για τις επιχειρήσεις παραγωγής ηλεκτρισμού, υπάρχουν ευδιάκριτα τεχνικά και εμπορικά πλεονεκτήματα από την εγκατάσταση μικρών συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Όσο περισσότερα συστήματα παραγωγής ενέργειας εγκατασταθούν και συνδεθούν με το δίκτυο ηλεκτροδότησης, τόσο περισσότερα είναι τα οφέλη για τις επιχειρήσεις, όπως π.χ. η βελτίωση της ποιότητας της ηλεκτρικής ισχύος, η σταθερότητα της ηλεκτρικής τάσης και η μείωση των επενδύσεων για νέες γραμμές μεταφοράς.
Η βαθμιαία αύξηση των μικρών ηλεκτροπαμπορεί να καλύψει αποτελεσματικά τη διαρκή αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, ραγωγών η οποία σε διαφορετική περίπτωση θα έπρεπε να καλυφθεί με μεγάλες επενδύσεις για σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Η παραγωγή ηλεκτρισμού από μικρούς παραγωγούς μπορεί να περιορίσει επίσης την ανάγκη επενδύσεων σε νέες γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Το κόστος μιας νέας γραμμής μεταφοράς είναι πολύ υψηλό, αν λάβουμε υπόψη μας πέρα από τον τεχνολογικό εξοπλισμό και θέματα που σχετίζονται με την εξάντληση των φυσικών πόρων και τις αλλαγές στις χρήσεις γης.
Οι διάφοροι μικροί παραγωγοί “πράσινης” ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν ιδανική λύση για τη μελλοντική παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στις περιπτώσεις όπου αμφισβητείται η ασφάλεια της παροχής. Η τοπική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δεν δοκιμάζεται από δαπανηρές ενεργειακές απώλειες που αντιμετωπίζει το ηλεκτρικό δίκτυο (απώλειες, οι οποίες στην Ελλάδα ανέρχονται σε 12% κατά μέσο όρο). Από την άλλη, η μέγιστη παραγωγή ηλιακού ηλεκτρισμού συμπίπτει χρονικά με τις ημερήσιες αιχμές της ζήτησης (ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες), βοηθώντας έτσι στην εξομάλυνση των αιχμών φορτίου και στη μείωση του συνολικού κόστους της ηλεκτροπαραγωγής, δεδομένου ότι η κάλυψη αυτών των αιχμών είναι ιδιαίτερα δαπανηρή.
Τα φωτοβολταϊκά, εκτός από καθαρή ενέργεια, παρέχουν ακόμη προσέλκυση πελατών και αξιοπιστία σε ένα απελευθερωμένο περιβάλλον. Σε ένα υψηλά ανταγωνιστικό περιβάλλον, οι επιχειρήσεις παραγωγής ηλεκτρισμού χρειάζονται κίνητρα για να προσελκύσουν και να διατηρήσουν τους πελάτες τους. Τα προγράμματα καθαρής ενέργειας μπορούν να είναι ελκυστικά σε αρκετά μεγάλο αριθμό καταναλωτών που ενδιαφέρονται γενικά για το περιβάλλον και ειδικότερα για τις κλιματικές αλλαγές. Σήμερα οι καταναλωτές στις απελευθερωμένες ενεργειακές αγορές δεν αγοράζουν απλά τη φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια, καθώς υπάρχει πλέον θέμα τόσο ποιότητας όσο και υπηρεσιών. Όσον αφορά στην ποιότητα του ηλεκτρισμού, τα θέματα είναι ξεκάθαρα: η ενέργεια που χρησιμοποιώ προέρχεται από θερμοηλεκτρικό σταθμό που χρησιμοποιεί ορυκτά καύσιμα και καταστρέφει το περιβάλλον, ενώ μπορεί να προέλθει από μια μονάδα που δεν ρυπαίνει το περιβάλλον; Ποιά ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να αγοράσω; Μπορώ, τουλάχιστον, να αγοράσω μικρές ποσότητες καθαρής ενέργειας για να ενθαρρύνω τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Αυτά αποτελούν θέματα που απασχολούν οπωσδήποτε τις “έξυπνες” επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας. Η επιχείρηση που αποδέχεται τα φωτοβολταϊκά συστήματα θα προσελκύσει πελάτες-παραγωγούς που θα χρησιμοποιούν φωτοβολταϊκά και θα πωλούν στη συνέχεια σε αυτή καθαρή ενέργεια. Σε ένα περιβάλλον απελευθερωμένης αγοράς, τέτοιοι πελάτες-παραγωγοί μπορεί να βρίσκονται οπουδήποτε.
Τα φωτοβολταϊκά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δομικά υλικά παρέχοντας τη δυνατότητα για καινοτόμους αρχιτεκτονικούς σχεδιασμούς, καθώς διατίθενται σε ποικιλία χρωμάτων, μεγεθών, σχημάτων και μπορούν να παρέχουν ευελιξία και πλαστικότητα στη φόρμα, ενώ δίνουν και δυνατότητα διαφορικής διαπερατότητας του φωτός ανάλογα με τις ανάγκες του σχεδιασμού. Αντικαθιστώντας άλλα δομικά υλικά συμβάλλουν στη μείωση του συνολικού κόστους μιας κατασκευής (ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση των ηλιακών προσόψεων σε εμπορικά κτίρια).
Τέλος, τα φωτοβολταϊκά παρέχουν κύρος στο χρήστη τους και βελτιώνουν το image των επιχειρήσεων που τα επιλέγουν. Στις πιο αναπτυγμένες αγορές (όπως η ιαπωνική και η γερμανική) τα φωτοβολταϊκά είναι πλέον “trendy” και “must” για κάθε νέα κτιριακή εφαρμογή.
Τα φωτοβολταϊκά συνεπάγονται σημαντικά οφέλη για το περιβάλλον και την κοινωνία. Οφέλη για τον καταναλωτή, για τις αγορές ενέργειας και για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Τα φωτοβολταϊκά είναι μία από τις πολλά υποσχόμενες τεχνολογίες της νέας εποχής που ανατέλλει στο χώρο της ενέργειας. Μιας νέας εποχής που θα χαρακτηρίζεται ολοένα και περισσότερο από τις μικρές αποκεντρωμένες εφαρμογές σε ένα περιβάλλον απελευθερωμένης αγοράς. Τα μικρά, ευέλικτα συστήματα που μπορούν να εφαρμοστούν σε επίπεδο κατοικίας, εμπορικού κτιρίου ή μικρού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής (όπως π.χ. τα φωτοβολταϊκά, τα μικρά συστήματα συμπαραγωγής, οι μικροτουρμπίνες και οι κυψέλες καυσίμου) αναμένεται να κατακτήσουν ένα σημαντικό μερίδιο της ενεργειακής αγοράς στα χρόνια που έρχονται. Ένα επιπλέον κοινό αυτών των νέων τεχνολογιών είναι η φιλικότητά τους προς το περιβάλλον.
Η ηλιακή ενέργεια είναι μια καθαρή, ανεξάντλητη, ήπια και ανανεώσιμη ενεργειακή πηγή. Η ηλιακή ακτινοβολία δεν ελέγχεται από κανέναν και αποτελεί ένα ανεξάντλητο εγχώριο ενεργειακό πόρο, που παρέχει ανεξαρτησία, προβλεψιμότητα και ασφάλεια στην ενεργειακή τροφοδοσία.
Τα φωτοβολταϊκά είναι λειτουργικά καθώς προσφέρουν επεκτασιμότητα της ισχύος τους και δυνατότητα αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας (στο δίκτυο ή σε συσσωρρευτές) αναιρώντας έτσι το μειονέκτημα της ασυνεχούς παραγωγής ενέργειας. Δίνοντας τον απόλυτο έλεγχο στον καταναλωτή, και άμεση πρόσβαση στα στοιχεία που αφορούν την παραγόμενη και καταναλισκόμενη ενέργεια, τον καθιστούν πιο προσεκτικό στον τρόπο που καταναλώνει την ενέργεια και συμβάλλουν έτσι στην ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση της ενέργειας. Η εμπειρία της Δανίας π.χ. έδειξε μείωση της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού από χρήστες φωτοβολταϊκών, της τάξης του 5-10%.
Για τις επιχειρήσεις παραγωγής ηλεκτρισμού, υπάρχουν ευδιάκριτα τεχνικά και εμπορικά πλεονεκτήματα από την εγκατάσταση μικρών συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Όσο περισσότερα συστήματα παραγωγής ενέργειας εγκατασταθούν και συνδεθούν με το δίκτυο ηλεκτροδότησης, τόσο περισσότερα είναι τα οφέλη για τις επιχειρήσεις, όπως π.χ. η βελτίωση της ποιότητας της ηλεκτρικής ισχύος, η σταθερότητα της ηλεκτρικής τάσης και η μείωση των επενδύσεων για νέες γραμμές μεταφοράς.
Η βαθμιαία αύξηση των μικρών ηλεκτροπαμπορεί να καλύψει αποτελεσματικά τη διαρκή αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, ραγωγών η οποία σε διαφορετική περίπτωση θα έπρεπε να καλυφθεί με μεγάλες επενδύσεις για σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Η παραγωγή ηλεκτρισμού από μικρούς παραγωγούς μπορεί να περιορίσει επίσης την ανάγκη επενδύσεων σε νέες γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Το κόστος μιας νέας γραμμής μεταφοράς είναι πολύ υψηλό, αν λάβουμε υπόψη μας πέρα από τον τεχνολογικό εξοπλισμό και θέματα που σχετίζονται με την εξάντληση των φυσικών πόρων και τις αλλαγές στις χρήσεις γης.
Οι διάφοροι μικροί παραγωγοί “πράσινης” ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν ιδανική λύση για τη μελλοντική παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στις περιπτώσεις όπου αμφισβητείται η ασφάλεια της παροχής. Η τοπική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δεν δοκιμάζεται από δαπανηρές ενεργειακές απώλειες που αντιμετωπίζει το ηλεκτρικό δίκτυο (απώλειες, οι οποίες στην Ελλάδα ανέρχονται σε 12% κατά μέσο όρο). Από την άλλη, η μέγιστη παραγωγή ηλιακού ηλεκτρισμού συμπίπτει χρονικά με τις ημερήσιες αιχμές της ζήτησης (ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες), βοηθώντας έτσι στην εξομάλυνση των αιχμών φορτίου και στη μείωση του συνολικού κόστους της ηλεκτροπαραγωγής, δεδομένου ότι η κάλυψη αυτών των αιχμών είναι ιδιαίτερα δαπανηρή.
Τα φωτοβολταϊκά, εκτός από καθαρή ενέργεια, παρέχουν ακόμη προσέλκυση πελατών και αξιοπιστία σε ένα απελευθερωμένο περιβάλλον. Σε ένα υψηλά ανταγωνιστικό περιβάλλον, οι επιχειρήσεις παραγωγής ηλεκτρισμού χρειάζονται κίνητρα για να προσελκύσουν και να διατηρήσουν τους πελάτες τους. Τα προγράμματα καθαρής ενέργειας μπορούν να είναι ελκυστικά σε αρκετά μεγάλο αριθμό καταναλωτών που ενδιαφέρονται γενικά για το περιβάλλον και ειδικότερα για τις κλιματικές αλλαγές. Σήμερα οι καταναλωτές στις απελευθερωμένες ενεργειακές αγορές δεν αγοράζουν απλά τη φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια, καθώς υπάρχει πλέον θέμα τόσο ποιότητας όσο και υπηρεσιών. Όσον αφορά στην ποιότητα του ηλεκτρισμού, τα θέματα είναι ξεκάθαρα: η ενέργεια που χρησιμοποιώ προέρχεται από θερμοηλεκτρικό σταθμό που χρησιμοποιεί ορυκτά καύσιμα και καταστρέφει το περιβάλλον, ενώ μπορεί να προέλθει από μια μονάδα που δεν ρυπαίνει το περιβάλλον; Ποιά ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να αγοράσω; Μπορώ, τουλάχιστον, να αγοράσω μικρές ποσότητες καθαρής ενέργειας για να ενθαρρύνω τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Αυτά αποτελούν θέματα που απασχολούν οπωσδήποτε τις “έξυπνες” επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας. Η επιχείρηση που αποδέχεται τα φωτοβολταϊκά συστήματα θα προσελκύσει πελάτες-παραγωγούς που θα χρησιμοποιούν φωτοβολταϊκά και θα πωλούν στη συνέχεια σε αυτή καθαρή ενέργεια. Σε ένα περιβάλλον απελευθερωμένης αγοράς, τέτοιοι πελάτες-παραγωγοί μπορεί να βρίσκονται οπουδήποτε.
Τα φωτοβολταϊκά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δομικά υλικά παρέχοντας τη δυνατότητα για καινοτόμους αρχιτεκτονικούς σχεδιασμούς, καθώς διατίθενται σε ποικιλία χρωμάτων, μεγεθών, σχημάτων και μπορούν να παρέχουν ευελιξία και πλαστικότητα στη φόρμα, ενώ δίνουν και δυνατότητα διαφορικής διαπερατότητας του φωτός ανάλογα με τις ανάγκες του σχεδιασμού. Αντικαθιστώντας άλλα δομικά υλικά συμβάλλουν στη μείωση του συνολικού κόστους μιας κατασκευής (ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση των ηλιακών προσόψεων σε εμπορικά κτίρια).
Τέλος, τα φωτοβολταϊκά παρέχουν κύρος στο χρήστη τους και βελτιώνουν το image των επιχειρήσεων που τα επιλέγουν. Στις πιο αναπτυγμένες αγορές (όπως η ιαπωνική και η γερμανική) τα φωτοβολταϊκά είναι πλέον “trendy” και “must” για κάθε νέα κτιριακή εφαρμογή.
Ποιά είναι τα πιθανά μειονεκτήματα των φωτοβολταϊκών;
Το σχετικά υψηλό κόστος αγοράς και η έλλειψη επιδοτήσεων στον οικιακό καταναλωτή (κάτι που ισχύει σήμερα στην Ελλάδα, όχι όμως και σε άλλες χώρες). Τα φωτοβολταϊκά, όπως άλλωστε και όλες οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), έχουν υψηλό αρχικό κόστος επένδυσης και ασήμαντο λειτουργικό κόστος, αντίθετα με τις συμβατικές ενεργειακές τεχνολογίες που συνήθως έχουν σχετικά μικρότερο αρχικό επενδυτικό κόστος και υψηλά λειτουργικά κόστη.
Παρόλα αυτά, ήδη το κλίμα φαίνεται να αλλάζει. Πολλές χώρες έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια σημαντικά προγράμματα ενίσχυσης των φωτοβολταϊκών, με γενναίες επιδοτήσεις τόσο της αγοράς και εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, όσο και της παραγόμενης ηλιακής κιλοβατώρας.
Παρόλα αυτά, ήδη το κλίμα φαίνεται να αλλάζει. Πολλές χώρες έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια σημαντικά προγράμματα ενίσχυσης των φωτοβολταϊκών, με γενναίες επιδοτήσεις τόσο της αγοράς και εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, όσο και της παραγόμενης ηλιακής κιλοβατώρας.
Ποιές ενεργειακές μου ανάγκες μπορώ να καλύψω με τα φωτοβολταϊκά;
Φωτισμός, τηλεπικοινωνίες, ψύξη, ηχητική κάλυψη... οποιαδήποτε ουσιαστικά ενεργειακή ανάγκη μπορεί να καλυφθεί από ένα κατάλληλα σχεδιασμένο φωτοβολταϊκό σύστημα.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να ξέρει κανείς για τα φωτοβολταϊκά είναι ότι παράγουν συνεχές ρεύμα. Αυτό σημαίνει είτε ότι τα χρησιμοποιούμε με συσκευές συνεχούς ρεύματος είτε μετατρέπουμε αυτό το συνεχές ρεύμα σε εναλλασσόμενο 230 V (σε ρεύμα ίδιο με της ΔΕΗ δηλαδή) με τη βοήθεια κάποιων ηλεκτρονικών συσκευών.
Ας πάρουμε το παράδειγμα της θέρμανσης νερού: αν χρησιμοποιήσουμε ηλεκτρικό θερμοσίφωνα που τροφοδοτείται από ένα φωτοβολταϊκό σύστημα, το ηλιακό φως μετατρέπεται σε ηλεκτρισμό και κατόπιν από το θερμοσίφωνα σε θερμότητα. Το συνολικό κόστος των δύο αυτών συστημάτων είναι πολύ μεγαλύτερο από έναν ηλιακό θερμοσίφωνα που μετατρέπει απευθείας την ηλιακή ακτινοβολία σε θερμότητα.
Από την άλλη μεριά, ο φωτισμός με λάμπες εξοικονόμησης και η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών (υπολογιστές, ηχητικά συστήματα, ψυγεία, τηλεοράσεις, τηλεπικοινωνίες κ.λπ) αποτελούν ανάγκες που μπορούν να καλυφθούν εύκολα και οικονομικά με φωτοβολταϊκά.
Για λόγους απόδοσης και οικονομίας πάντως, δεν συνιστάται η χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων για την τροφοδότηση θερμικών ηλεκτρικών συσκευών, όπως κουζίνες, θερμοσίφωνες, ηλεκτρικά καλοριφέρ ή θερμοσυσσωρευτές. Για τις χρήσεις αυτές υπάρχουν πολύ οικονομικότερες λύσεις που δεν στηρίζονται καθόλου στον ηλεκτρισμό, όπως οι ηλιακοί θερμοσίφωνες, ο ηλιακός κλιματισμός, οι κουζίνες ή τα συστήματα θέρμανσης φυσικού αερίου, υγραερίου κ.λπ.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να ξέρει κανείς για τα φωτοβολταϊκά είναι ότι παράγουν συνεχές ρεύμα. Αυτό σημαίνει είτε ότι τα χρησιμοποιούμε με συσκευές συνεχούς ρεύματος είτε μετατρέπουμε αυτό το συνεχές ρεύμα σε εναλλασσόμενο 230 V (σε ρεύμα ίδιο με της ΔΕΗ δηλαδή) με τη βοήθεια κάποιων ηλεκτρονικών συσκευών.
Ας πάρουμε το παράδειγμα της θέρμανσης νερού: αν χρησιμοποιήσουμε ηλεκτρικό θερμοσίφωνα που τροφοδοτείται από ένα φωτοβολταϊκό σύστημα, το ηλιακό φως μετατρέπεται σε ηλεκτρισμό και κατόπιν από το θερμοσίφωνα σε θερμότητα. Το συνολικό κόστος των δύο αυτών συστημάτων είναι πολύ μεγαλύτερο από έναν ηλιακό θερμοσίφωνα που μετατρέπει απευθείας την ηλιακή ακτινοβολία σε θερμότητα.
Από την άλλη μεριά, ο φωτισμός με λάμπες εξοικονόμησης και η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών (υπολογιστές, ηχητικά συστήματα, ψυγεία, τηλεοράσεις, τηλεπικοινωνίες κ.λπ) αποτελούν ανάγκες που μπορούν να καλυφθούν εύκολα και οικονομικά με φωτοβολταϊκά.
Για λόγους απόδοσης και οικονομίας πάντως, δεν συνιστάται η χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων για την τροφοδότηση θερμικών ηλεκτρικών συσκευών, όπως κουζίνες, θερμοσίφωνες, ηλεκτρικά καλοριφέρ ή θερμοσυσσωρευτές. Για τις χρήσεις αυτές υπάρχουν πολύ οικονομικότερες λύσεις που δεν στηρίζονται καθόλου στον ηλεκτρισμό, όπως οι ηλιακοί θερμοσίφωνες, ο ηλιακός κλιματισμός, οι κουζίνες ή τα συστήματα θέρμανσης φυσικού αερίου, υγραερίου κ.λπ.
Πρέπει να είμαι συνδεμένος με τη ΔΕΗ για να αξιοποιήσω την ηλιακή ενέργεια;
Όχι απαραίτητα. Μια φωτοβολταϊκή εγκατάσταση μπορεί να αποτελεί ένα αυτόνομο σύστημα (off-grid system) που να καλύπτει το σύνολο των ενεργειακών αναγκών ενός σπιτιού ή μιας επαγγελματικής χρήσης. Για τη συνεχή εξυπηρέτηση του καταναλωτή, η εγκατάσταση θα πρέπει να περιλαμβάνει και μια μονάδα αποθήκευσης (μπαταρίες) και διαχείρισης της ενέργειας.
Εναλλακτικά, ένα σύστημα παραγωγής ηλεκτρισμού με φωτοβολταϊκά μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με το δίκτυο της ΔΕΗ (grid-connected system). Στην περίπτωση αυτή, καταναλώνετε ρεύμα από το δίκτυο όταν το φωτοβολταϊκό σύστημα δεν επαρκεί (π.χ. όταν έχει συννεφιά ή κατά τη διάρκεια της νύχτας) και δίνετε ενέργεια στο δίκτυο όταν η παραγωγή υπερκαλύπτει τις ανάγκες σας (π.χ. τις ηλιόλουστες ημέρες ή όταν λείπετε).
Κατά κανόνα τα φωτοβολταϊκά συστήματα που έχουν εγκατασταθεί στην Ελλάδα εξυπηρετούν απομονωμένες χρήσεις, σε σημεία όπου δεν υπάρχει δίκτυο της ΔΕΗ επειδή στις περιπτώσεις αυτές η οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος είναι πολύ πιο εμφανής. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η εναλλακτική λύση μιας ηλεκτρογεννήτριας αποδεικνύεται μακροπρόθεσμα εξαιρετικά ακριβή.
Εναλλακτικά, ένα σύστημα παραγωγής ηλεκτρισμού με φωτοβολταϊκά μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με το δίκτυο της ΔΕΗ (grid-connected system). Στην περίπτωση αυτή, καταναλώνετε ρεύμα από το δίκτυο όταν το φωτοβολταϊκό σύστημα δεν επαρκεί (π.χ. όταν έχει συννεφιά ή κατά τη διάρκεια της νύχτας) και δίνετε ενέργεια στο δίκτυο όταν η παραγωγή υπερκαλύπτει τις ανάγκες σας (π.χ. τις ηλιόλουστες ημέρες ή όταν λείπετε).
Κατά κανόνα τα φωτοβολταϊκά συστήματα που έχουν εγκατασταθεί στην Ελλάδα εξυπηρετούν απομονωμένες χρήσεις, σε σημεία όπου δεν υπάρχει δίκτυο της ΔΕΗ επειδή στις περιπτώσεις αυτές η οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος είναι πολύ πιο εμφανής. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η εναλλακτική λύση μιας ηλεκτρογεννήτριας αποδεικνύεται μακροπρόθεσμα εξαιρετικά ακριβή.
Τα φωτοβολταϊκά μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια απ'ευθείας σε ηλεκτρική. Τις ημέρες χωρίς ηλιοφάνεια, τι γίνεται;
Εξαρτάται πολύ από τις ιδιαιτερότητες των αναγκών σας. Ο "παραδοσιακόςτρόπος" παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας σε σταθμούς μεγάλης κλίμακας και η μεταφορά της σε καταναλωτές πολλές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, με τις συνεπαγόμενες απώλειες, είναι μια πολύ ακριβή διαδικασία. Συχνά, η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών σε τοπικό επίπεδο είναι πολύ φθηνότερη.
Για παράδειγμα, πολλά μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα σε άλλες χώρες διαπίστωσαν ότι τους συνέφερε να επενδύσουν στην ενεργειακή τους αυτονομία με φωτοβολταϊκά συστήματα. Αντίστοιχα, αν οι ενεργειακές σας ανάγκες είναι πολύ μικρές ή αν χρειάζεστε ηλεκτρισμό περιστασιακά (π.χ. σε ένα εξοχικό) μπορεί να διαπιστώσετε ότι ένα φωτοβολταϊκό σύστημα σας εξυπηρετεί οικονομικά.
Για παράδειγμα, πολλά μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα σε άλλες χώρες διαπίστωσαν ότι τους συνέφερε να επενδύσουν στην ενεργειακή τους αυτονομία με φωτοβολταϊκά συστήματα. Αντίστοιχα, αν οι ενεργειακές σας ανάγκες είναι πολύ μικρές ή αν χρειάζεστε ηλεκτρισμό περιστασιακά (π.χ. σε ένα εξοχικό) μπορεί να διαπιστώσετε ότι ένα φωτοβολταϊκό σύστημα σας εξυπηρετεί οικονομικά.
Τα φωτοβολταϊκά μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια απ'ευθείας σε ηλεκτρική. Τις ημέρες χωρίς ηλιοφάνεια, τι γίνεται;
Η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από τον ήλιο με φωτοβολταϊκά χρειάζεται το φως της ηλιακής ακτινοβολίας, όχι τη θερμότητά της. Ακόμη και μια συνεφιασμένη χειμωνιάτικη μέρα θα υπάρχει άφθονο διάχυτο φως και τα φωτοβολταϊκά θα συνεχίσουν να παράγουν ηλεκτρισμό, έστω και με μειωμένη απόδοση (π.χ. ακόμα και με απόλυτη συννεφιά, το φωτοβολταϊκό θα παράγει ένα 5-20% της μέγιστης ισχύος του). Ανάλογα με την ισχύ του συστήματός σας και τις ανάγκες σας, η μειωμένη αυτή παραγωγή μπορεί να μην επαρκεί. Στις περιπτώσεις αυτές, αν η εγκατάστασή σας είναι συνδεδεμένη με τη ΔΕΗ, θα καταναλώνετε ρεύμα από το δίκτυο.
Μια πλήρως αυτόνομη λύση με καλή σχέση κόστους-απόδοσης είναι π.χ. ένας συνδυασμός φωτοβολταϊκών στοιχείων και μιας μικρής ανεμογεννήτριας, δηλαδή ένα υβριδικό σύστημα. Η παραγωγή ηλεκτρισμού από τον ήλιο και τον άνεμο αλληλοσυμπληρώνονται μέσα από το σύστημα αποθήκευσης και διαχείρισης της ενέργειας.
Η Ελλάδα είναι πάντως ιδιαίτερα ευνοημένη από τον ήλιο καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Αν σκεφτεί κανείς ότι πολλά από τα συστήματα για τα οποία μιλάμε έχουν αναπτυχθεί και αποδίδουν στη βόρεια Ευρώπη, γίνεται κατανοητό ότι οι συνθήκες ηλιοφάνειας στη χώρα μας προσφέρονται για τη συμφέρουσα παραγωγή ενέργειας.
Σε γενικές γραμμές, ένα φωτοβολταϊκό σύστημα στην Ελλάδα παράγει ετησίως περί τις 1.100-1.500 κιλοβατώρες ανά εγκατεστημένο κιλοβάτ (KWh/έτος/KW). Προφανώς στις νότιες και πιο ηλιόλουστες περιοχές της χώρας ένα φωτοβολταϊκό παράγει περισσότερο ηλιακό ηλεκτρισμό απ’ ότι στις βόρειες. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως ένα φωτοβολταϊκό σύστημα στην Αθήνα αποδίδει 1.300-1.400 KWh/έτος/KW, στη Θεσσαλονίκη 1.150-1.250 KWh/έτος/KW και στην Κρήτη ή στη Ρόδο 1.350-1.500 KWh/έτος/KW.
Μια πλήρως αυτόνομη λύση με καλή σχέση κόστους-απόδοσης είναι π.χ. ένας συνδυασμός φωτοβολταϊκών στοιχείων και μιας μικρής ανεμογεννήτριας, δηλαδή ένα υβριδικό σύστημα. Η παραγωγή ηλεκτρισμού από τον ήλιο και τον άνεμο αλληλοσυμπληρώνονται μέσα από το σύστημα αποθήκευσης και διαχείρισης της ενέργειας.
Η Ελλάδα είναι πάντως ιδιαίτερα ευνοημένη από τον ήλιο καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Αν σκεφτεί κανείς ότι πολλά από τα συστήματα για τα οποία μιλάμε έχουν αναπτυχθεί και αποδίδουν στη βόρεια Ευρώπη, γίνεται κατανοητό ότι οι συνθήκες ηλιοφάνειας στη χώρα μας προσφέρονται για τη συμφέρουσα παραγωγή ενέργειας.
Σε γενικές γραμμές, ένα φωτοβολταϊκό σύστημα στην Ελλάδα παράγει ετησίως περί τις 1.100-1.500 κιλοβατώρες ανά εγκατεστημένο κιλοβάτ (KWh/έτος/KW). Προφανώς στις νότιες και πιο ηλιόλουστες περιοχές της χώρας ένα φωτοβολταϊκό παράγει περισσότερο ηλιακό ηλεκτρισμό απ’ ότι στις βόρειες. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως ένα φωτοβολταϊκό σύστημα στην Αθήνα αποδίδει 1.300-1.400 KWh/έτος/KW, στη Θεσσαλονίκη 1.150-1.250 KWh/έτος/KW και στην Κρήτη ή στη Ρόδο 1.350-1.500 KWh/έτος/KW.
Τοποθετούνται τα φωτοβολταικά σε οποιοδήποτε κτίριο;
Τα περισσότερα κτίρια είναι κατάλληλα. Αρκεί να πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις:
1.Να υπάρχει επαρκής ελεύθερος και ασκίαστος χώρος. Ως ένα πρόχειρο κανόνα υπολογίστε πως χρειάζεστε περίπου 0,8 τετραγωνικά μέτρα για κάθε 100 Watt (αν χρησιμοποιήσετε τα συνηθισμένα κρυσταλλικά φωτοβολταϊκά του εμπορίου). Αν πάλι τοποθετήσετε άμορφα φωτοβολταϊκά, το συνολικό κόστος θα είναι περίπου το ίδιο ή και μικρότερο, θα απαιτηθεί όμως 2-2,5 φορές μεγαλύτερη επιφάνεια. Προσέξτε ιδιαίτερα ο χώρος να είναι κατά το δυνατόν 100% ασκίαστος καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Διαφορετικά, το σύστημά σας θα λειτουργεί με μικρότερη απόδοση.
2. Τα φωτοβολταϊκά έχουν τη μέγιστη απόδοση όταν έχουν νότιο προσανατολισμό.Αποκλίσεις από το Νότο έως και 45o είναι επιτρεπτές, μειώνουν όμως την απόδοση.
3 σωστή κλίση του φωτοβολταϊκού σε σχέση με το οριζόντιο επίπεδο. Σχεδόν πάντα επιλέγεται μια κλίση που να δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα καθ’όλη τη διάρκεια του έτους. Ένας γενικός κανόνας είναι ότι η βέλτιστη κλίση είναι ίση με τον γεωγραφικό παράλληλο του τόπου. Επειδή βέβαια κάθε κανόνας έχει τις εξαιρέσεις του, σε περιοχές με υγρό κλίμα, όπου λόγω των σταγονιδίων του νερού στην ατμόσφαιρα ένα μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας διαχέεται στον ουρανό, η βέλτιστη κλίση του ηλιακού συλλέκτη για τη διάρκεια ολόκληρου του έτους είναι περίπου 10-15% μικρότερη από τη γωνία του τοπικού γεωγραφικού πλάτους. Μην ανησυχείτε πάντως γι’ αυτό. Τη βέλτιστη κλίση θα την αποφασίσει ο τεχνικός που θα κάνει την εγκατάσταση.
4. Είστε σίγουροι ότι έχετε τον κατάλληλο χώρο για τα ηλεκτρονικά συστήματα και τις μπαταρίες (αν επιλέξετε το αυτόνομο σύστημα);
5. Λάβετε υπ’όψιν ότι μαζί με τις βάσεις, ένα πλήρες φωτοβολταϊκό σύστημα ζυγίζει περίπου 15-20 κιλά ανά τετραγωνικό μέτρο. Αυτό σχεδόν πάντα δεν συνιστά πρόβλημα. Καλό είναι πάντως να το γνωρίζετε.
1.Να υπάρχει επαρκής ελεύθερος και ασκίαστος χώρος. Ως ένα πρόχειρο κανόνα υπολογίστε πως χρειάζεστε περίπου 0,8 τετραγωνικά μέτρα για κάθε 100 Watt (αν χρησιμοποιήσετε τα συνηθισμένα κρυσταλλικά φωτοβολταϊκά του εμπορίου). Αν πάλι τοποθετήσετε άμορφα φωτοβολταϊκά, το συνολικό κόστος θα είναι περίπου το ίδιο ή και μικρότερο, θα απαιτηθεί όμως 2-2,5 φορές μεγαλύτερη επιφάνεια. Προσέξτε ιδιαίτερα ο χώρος να είναι κατά το δυνατόν 100% ασκίαστος καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Διαφορετικά, το σύστημά σας θα λειτουργεί με μικρότερη απόδοση.
2. Τα φωτοβολταϊκά έχουν τη μέγιστη απόδοση όταν έχουν νότιο προσανατολισμό.Αποκλίσεις από το Νότο έως και 45o είναι επιτρεπτές, μειώνουν όμως την απόδοση.
3 σωστή κλίση του φωτοβολταϊκού σε σχέση με το οριζόντιο επίπεδο. Σχεδόν πάντα επιλέγεται μια κλίση που να δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα καθ’όλη τη διάρκεια του έτους. Ένας γενικός κανόνας είναι ότι η βέλτιστη κλίση είναι ίση με τον γεωγραφικό παράλληλο του τόπου. Επειδή βέβαια κάθε κανόνας έχει τις εξαιρέσεις του, σε περιοχές με υγρό κλίμα, όπου λόγω των σταγονιδίων του νερού στην ατμόσφαιρα ένα μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας διαχέεται στον ουρανό, η βέλτιστη κλίση του ηλιακού συλλέκτη για τη διάρκεια ολόκληρου του έτους είναι περίπου 10-15% μικρότερη από τη γωνία του τοπικού γεωγραφικού πλάτους. Μην ανησυχείτε πάντως γι’ αυτό. Τη βέλτιστη κλίση θα την αποφασίσει ο τεχνικός που θα κάνει την εγκατάσταση.
4. Είστε σίγουροι ότι έχετε τον κατάλληλο χώρο για τα ηλεκτρονικά συστήματα και τις μπαταρίες (αν επιλέξετε το αυτόνομο σύστημα);
5. Λάβετε υπ’όψιν ότι μαζί με τις βάσεις, ένα πλήρες φωτοβολταϊκό σύστημα ζυγίζει περίπου 15-20 κιλά ανά τετραγωνικό μέτρο. Αυτό σχεδόν πάντα δεν συνιστά πρόβλημα. Καλό είναι πάντως να το γνωρίζετε.
Κτίζω τώρα την κατοικία μου. Ποια είναι η καλύτερη στιγμή για να σκεφτώ την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών;
Όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα. Καλό είναι το φωτοβολταϊκό σύστημα που θα εγκαταστήσετε να έχει ενταχθεί από την αρχή στο σχεδιασμό του σπιτιού. Μια συνολική μελέτη που να καλύπτει την εξοικονόμηση ενέργειας (μόνωση, παράθυρα, σκίαση κ.λπ), τη θέρμανση και τον κλιματισμό και τις ανάγκες σε ηλεκτρισμό (με φωτοβολταϊκά), θα σας βοηθήσει να πετύχετε το καλύτερο αποτέλεσμα με το μικρότερο κόστος.
Η θέση των φωτοβολταϊκών έχει μεγάλη σημασία για την απόδοσή τους. Αν κτίζετε τώρα την κατοικία σας μπορείτε να διαμορφώσετε τη στέγη σας κατάλληλα ώστε να υποδεχθεί τα φωτοβολταϊκά πλαίσια. Θα γλιτώσετε έτσι χώρο από τον κήπο ή την αυλή, καθώς και μέρος των εξόδων στήριξης των πλαισίων, βελτιστοποιώντας παράλληλα τη θέση των πλαισίων για να αξιοποιούν στο μέγιστο την ηλιοφάνεια.
Βέβαια, οποιαδήποτε ενέργεια παραγωγής ενέργειας πρέπει να υφίσταται ως συμπληρωματική ενός σωστού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και κατασκευής που έχουν ήδη εξασφαλίσει τη μείωση των απαιτήσεων κατανάλωσης.
Η θέση των φωτοβολταϊκών έχει μεγάλη σημασία για την απόδοσή τους. Αν κτίζετε τώρα την κατοικία σας μπορείτε να διαμορφώσετε τη στέγη σας κατάλληλα ώστε να υποδεχθεί τα φωτοβολταϊκά πλαίσια. Θα γλιτώσετε έτσι χώρο από τον κήπο ή την αυλή, καθώς και μέρος των εξόδων στήριξης των πλαισίων, βελτιστοποιώντας παράλληλα τη θέση των πλαισίων για να αξιοποιούν στο μέγιστο την ηλιοφάνεια.
Βέβαια, οποιαδήποτε ενέργεια παραγωγής ενέργειας πρέπει να υφίσταται ως συμπληρωματική ενός σωστού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και κατασκευής που έχουν ήδη εξασφαλίσει τη μείωση των απαιτήσεων κατανάλωσης.
Πόσο ισχυρό πρέπει να είναι ένα φωτοβολταϊκό σύστημα για να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες του σπιτιού μου;
Παρότι μπορεί κανείς να δώσει κάποια γενική κατεύθυνση όπως ότι "ένα φωτοβολταϊκό σύστημα των 2-3 κιλοβάτ (KWp) μπορεί να καλύψει τις ανάγκες μιας τριμελούς οικογένειας", θα πρέπει να γίνει μια εμπεριστατωμένη μελέτη των αναγκών του σπιτιού σας για να έχετε μια σαφή απάντηση. Ο χώρος σας, οι ηλεκτρικές συσκευές που διαθέτετε, το πόσοι και για πόσο χρόνο τις χρησιμοποιείτε, είναι παράγοντες καθοριστικοί για το μέγεθος των ενεργειακών σας αναγκών. Ενδεχομένως να χρειάζεστε μόνο μισό κιλοβάτ για να καλύψετε μέρος των αναγκών σας (π.χ. φωτισμό, ψυγείο, τηλεόραση). Παρακάτω κάνουμε μια εκλαϊκευμένη παρουσίαση των στοιχείων που χαρακτηρίζουν τις απαιτήσεις σας σε ηλεκτρική ισχύ.
Το άθροισμα της ισχύος όλων των ηλεκτρικών συσκευών του σπιτιού σας αποτελεί τη λεγόμενη "εγκατεστημένη ισχύ". Αυτή είναι η μέγιστηισχύς που μπορείτε ποτέ να καταναλώσετε. Στην πραγματικότητα όμως, οι ενεργειακές σας ανάγκες είναι αρκετά μικρότερες. Είναι απίθανο να ανάψετε όλες τις ηλεκτρικές συσκευές ταυτόχρονα, ενώ οι χρήσεις πολλών από αυτές είναι συχνά ασύμβατες μεταξύ τους, π.χ. το στερεοφωνικό συγκρότημα και η τηλεόραση. Η ισχύς που καταναλώνετε όταν έχετε αναμένο το μέγιστο (πρακτικά) αριθμό συσκευών ονομάζεται "ισχύς αιχμής" και το σύστημά σας θα πρέπει να μπορεί να την καλύψει όταν και για όσο χρειαστεί. Θα πρέπει επίσης να μπορεί να παρέχει συνέχεια τη "μέση ισχύ" που καταναλώνετε.
Ο χρόνος για τον οποίο παραμένουν αναμένες οι συσκευές παίζει καθοριστικό ρόλο. Ένα ψυγείο, για παράδειγμα, καταναλώνει μεγάλη ισχύ όταν λειτουργεί ο κινητήρας του και πολύ μικρότερη όταν βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής. Με τη σειρά του, ο χρόνος που χρειάζεται να λειτουργήσει ο κινητήρας εξαρτάται από τη θέση του θερμοστάτη, τη θερμοκρασία περιβάλλοντος, ακόμη και τη συχνότητα με την οποία ανοίγετε την πόρτα του ψυγείου.
Έτσι, το ίδιο σπίτι θα έχει πολύ διαφορετικές ενεργειακές ανάγκες αν χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία ή ως εξοχικό, ανάλογα με την περιοχή στην οποία βρίσκεται, τον αριθμό των ατόμων και τις ώρες που μένουν εκεί, ακόμα και τις συνήθειές τους. Η εταιρία που θα σας εγκαταστήσει το φωτοβολταϊκό σύστημα θα πρέπει να υπολογίσει τη βέλτιστη ισχύ ώστε να καλύψετε με ασφάλεια τις ανάγκες σας χωρίς να μπείτε σε περιττά έξοδα.
Στην περίπτωση που θέλετε να εγκαταστήσετε ένα σύστημα που να συνδέεται με το δίκτυο της ΔΕΗ, τα πράγματα είναι πιο απλά. Το δίκτυο θα μπορεί πάντα να καλύψει τη ζήτηση αιχμής μιας κατοικίας. Το σύστημά σας τότε θα πρέπει να σχεδιαστεί με βάση τη μέση κατανάλωση ισχύος, η οποία προκύπτει άμεσα από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ.
Αν όλα τα παραπάνω μοιάζουν περίπλοκα, σκεφτείτε ότι θα σας βοηθήσουν να αποφύγετε τη σπατάλη χρημάτων. Είναι πολύ εύκολο (και εξαιρετικά ασύμφορο) να εγκαταστήσετε ένα φωτοβολταϊκό σύστημα που να υπερκαλύπτει όλες τις παρούσες και μελλοντικές ανάγκες σας σε ηλεκτρισμό. Είναι όμως αυτές οι πραγματικές σας ενεργειακές ανάγκες; Χρειάζεστε οπωσδήποτε ένα τόσο ακριβό σύστημα;
Τα οφέλη από τη χρήση ηλιακής ενέργειας θα είναι πολύ πιο εμφανή αν εφαρμόζετε παράλληλα μεθόδους εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας. Μη ξεχνάτε ότι η εξοικονόμηση είναι η φθηνότερη και καθαρότερη μορφή ενέργειας.
Η οικονομικότερη προσέγγιση επομένως για να αξιοποιήσετε την ηλιακή ενέργεια, είναι να μειώσετε όσο γίνεται τις ενεργειακές σας ανάγκες και κατόπιν να καλύψετε τις ανάγκες αυτές με την παραγωγή ηλεκτρισμού από τον ήλιο ή άλλες καθαρές πηγές ενέργειας.
Το άθροισμα της ισχύος όλων των ηλεκτρικών συσκευών του σπιτιού σας αποτελεί τη λεγόμενη "εγκατεστημένη ισχύ". Αυτή είναι η μέγιστηισχύς που μπορείτε ποτέ να καταναλώσετε. Στην πραγματικότητα όμως, οι ενεργειακές σας ανάγκες είναι αρκετά μικρότερες. Είναι απίθανο να ανάψετε όλες τις ηλεκτρικές συσκευές ταυτόχρονα, ενώ οι χρήσεις πολλών από αυτές είναι συχνά ασύμβατες μεταξύ τους, π.χ. το στερεοφωνικό συγκρότημα και η τηλεόραση. Η ισχύς που καταναλώνετε όταν έχετε αναμένο το μέγιστο (πρακτικά) αριθμό συσκευών ονομάζεται "ισχύς αιχμής" και το σύστημά σας θα πρέπει να μπορεί να την καλύψει όταν και για όσο χρειαστεί. Θα πρέπει επίσης να μπορεί να παρέχει συνέχεια τη "μέση ισχύ" που καταναλώνετε.
Ο χρόνος για τον οποίο παραμένουν αναμένες οι συσκευές παίζει καθοριστικό ρόλο. Ένα ψυγείο, για παράδειγμα, καταναλώνει μεγάλη ισχύ όταν λειτουργεί ο κινητήρας του και πολύ μικρότερη όταν βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής. Με τη σειρά του, ο χρόνος που χρειάζεται να λειτουργήσει ο κινητήρας εξαρτάται από τη θέση του θερμοστάτη, τη θερμοκρασία περιβάλλοντος, ακόμη και τη συχνότητα με την οποία ανοίγετε την πόρτα του ψυγείου.
Έτσι, το ίδιο σπίτι θα έχει πολύ διαφορετικές ενεργειακές ανάγκες αν χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία ή ως εξοχικό, ανάλογα με την περιοχή στην οποία βρίσκεται, τον αριθμό των ατόμων και τις ώρες που μένουν εκεί, ακόμα και τις συνήθειές τους. Η εταιρία που θα σας εγκαταστήσει το φωτοβολταϊκό σύστημα θα πρέπει να υπολογίσει τη βέλτιστη ισχύ ώστε να καλύψετε με ασφάλεια τις ανάγκες σας χωρίς να μπείτε σε περιττά έξοδα.
Στην περίπτωση που θέλετε να εγκαταστήσετε ένα σύστημα που να συνδέεται με το δίκτυο της ΔΕΗ, τα πράγματα είναι πιο απλά. Το δίκτυο θα μπορεί πάντα να καλύψει τη ζήτηση αιχμής μιας κατοικίας. Το σύστημά σας τότε θα πρέπει να σχεδιαστεί με βάση τη μέση κατανάλωση ισχύος, η οποία προκύπτει άμεσα από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ.
Αν όλα τα παραπάνω μοιάζουν περίπλοκα, σκεφτείτε ότι θα σας βοηθήσουν να αποφύγετε τη σπατάλη χρημάτων. Είναι πολύ εύκολο (και εξαιρετικά ασύμφορο) να εγκαταστήσετε ένα φωτοβολταϊκό σύστημα που να υπερκαλύπτει όλες τις παρούσες και μελλοντικές ανάγκες σας σε ηλεκτρισμό. Είναι όμως αυτές οι πραγματικές σας ενεργειακές ανάγκες; Χρειάζεστε οπωσδήποτε ένα τόσο ακριβό σύστημα;
Τα οφέλη από τη χρήση ηλιακής ενέργειας θα είναι πολύ πιο εμφανή αν εφαρμόζετε παράλληλα μεθόδους εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας. Μη ξεχνάτε ότι η εξοικονόμηση είναι η φθηνότερη και καθαρότερη μορφή ενέργειας.
Η οικονομικότερη προσέγγιση επομένως για να αξιοποιήσετε την ηλιακή ενέργεια, είναι να μειώσετε όσο γίνεται τις ενεργειακές σας ανάγκες και κατόπιν να καλύψετε τις ανάγκες αυτές με την παραγωγή ηλεκτρισμού από τον ήλιο ή άλλες καθαρές πηγές ενέργειας.
οικιακα φωτοβολταικο συστημα παραγωγης
Τα διασυνδεδεμένα φωτοβολταικά συστήματα συνδέονται απευθείας σtο δίκτυο της ΔΕΗ. Δεν διαθέτουν συσσωρευτή ενώ η παραγώμενη ενέργεια καταναλώνεται από τις οικιακές συσκευές. Η περίσσεια ενέργεια διοχετεύεται στο δίκτυο της ΔΕΗ εξοικονομώντας χρήματα από τον λογαριασμό σας. Διαθέτουν φωτοβολταικούς συλλέκτες οι οποίοι συνδέονται στον μετατροπέα του συστήματος που παραλληλίζεται αυτόματα με το δίκτυο αξιοποιόντας πλήρως την ενέργεια των φωτοβολταικών. Το σύστημα αναβαθμίζεται εύκολα προσθέτοντας φωτοβολταικούς συλλέκτες για αύξηση της παραγωγής ενέργειας.
Στοιχεία ενδεικτικών συστημάτων:
α. Ισχύς 1000Wp > Μετατροπέας ... > επιφάνεια πανέλων 9.5μ2 > Κόστος Ε5780+ΦΠΑ (ή 12 μήνες χ Ε674 = Ε8092*)
β. Ισχύς 2000...> Μετατροπέας ... > επιφάνεια πανέλων 20μ2 > Κόστος Ε10880+φπα (ή 12 μήνες χ Ε1269 = Ε15232*)
*στις τιμές με δόσεις περιλαμβάνεται ο ΦΠΑ
ΠΛΗΡΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
-----------------------------------
Πληροφορείες:
Κ.Γράψας αρχιτέκτων μηχανικός περιβαλλοντικού σχεδιασμού
Ι. Μελά 8 Κεντρική Πλατεία, Λευκάδα, τηλ: 2645022548
http://grapsas.blogspot.com
Πέμπτη 17 Ιανουαρίου 2008
Βιώσιμη ανάπτυξη, Διεθνείς και Ευρωπαικές εξελίξεις
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η εργασία αυτή παρουσιάζει μία καταγραφή των πρόσφατων εξελίξεων που αφορούν σε θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης σε διεθνές, ευρωπαϊκό και, εν κατακλείδι, εθνικό επίπεδο. Μέσω της ανάλυσης αυτής, επιχειρείται η ανάδειξη της αλληλοσυσχέτισης των εξελίξεων των εν λόγω θεμάτων στα διαφορετικά επίπεδα που εξετάζονται, καθώς επίσης του ιδιαίτερου ρόλου που καλείται να έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, και κατ' επέκταση και η Ελλάδα, στις διεθνείς εξελίξεις και μελλοντικές προοπτικές που αφορούν στο περιβάλλον και στην βιώσιμη ανάπτυξη.
1. ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ ΣΤΟ ΓΙΟΧΑΝΕΣΜΠΟΥΡΓΚ
Οι επιπτώσεις της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και της εξάντλησης των φυσικών πόρων, καθώς και η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των ζητημάτων που συνδέονται με το περιβάλλον και την ανάπτυξη, έχουν οδηγήσει σε ένα αυξημένο ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας για τα ζητήματα αυτά. Η προστασία του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη - η ανάπτυξη που πραγματοποιείται με την παράλληλη και ισότιμη προώθηση τριών πυλώνων, της οικονομίας, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος - δεν αποτελούν πρόσφατα διαπιστωμένες αναγκαιότητες. Ο πρώτος σημαντικός σταθμός για την εδραίωση της σημασίας του περιβάλλοντος σε παγκόσμια κλίμακα ήταν η Σύνοδος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον που πραγματοποιήθηκε το 1972 στην Στοκχόλμη. Η Σύνοδος αυτή, εκτός από την υιοθέτηση της πολιτικής Διακήρυξης και του Σχεδίου Δράσης, οδήγησε στην ίδρυση του προγράμματος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον (UNEP) (ΕΚΠΑΑ, 2001).
Δεκαπέντε χρόνια μετά τη Σύνοδο της Στοκχόλμης, το 1987, η Υπουργός Περιβάλλοντος της Νορβηγίας κα. Brundtland, συνέστησε την ομώνυμη ειδική Επιτροπή, προκειμένου να εξετάσει το θέμα της ανάπτυξης και των επιπτώσεων που αυτή έχει στο περιβάλλον. Η Επιτροπή Brundtland εξέδωσε μία Έκθεση με τίτλο "Το κοινό μας μέλλον", στην οποία για πρώτη φορά διατυπώθηκε ένας ορισμός για τη βιώσιμη ανάπτυξη: «Η βιώσιμη (ή αειφόρος) ανάπτυξη ορίζεται ως ανάπτυξη με την οποία επιτυγχάνεται η ικανοποίηση των αναγκών της σημερινής γενιάς χωρίς να διακυβεύεται η ικανοποίηση των αναγκών των μελλοντικών γενεών». Στην έκθεση αυτή συνδέθηκε η προστασία του περιβάλλοντος για πρώτη φορά με το θέμα της οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας και ευμάρειας, και ξεκίνησε η εδραίωση της βιώσιμης ανάπτυξης. Άλλες αντίστοιχες ομάδες, όπως η Ομάδα της Ρώμης το 1972, είχαν ήδη διατυπώσει απόψεις συχνά ιδιαίτερα "πεσιμιστικές", για τα όρια που υπάρχουν ή που θα πρέπει να τεθούν στην ανάπτυξη - κυρίως την οικονομική, όπως αυτή εκφράζεται μέσω της βιομηχανικής ανάπτυξης (“limits to growth”) (Pearce et al, 1989).
Το 1992, είκοσι χρόνια μετά την Σύνοδο της Στοκχόλμης, ο ΟΗΕ πραγματοποίησε την Παγκόσμια Διάσκεψη με θέμα «Περιβάλλον και Ανάπτυξη» στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Η Διάσκεψη του Ρίο ήρθε να ισχυροποιήσει τις σχέσεις μεταξύ περιβάλλοντος και ανάπτυξης και να φέρει τα θέματα του περιβάλλοντος σε πρώτο πλάνο, εισάγοντας τα συγχρόνως στην προβληματική της βιώσιμης ανάπτυξης, που μέχρι τότε ουσιαστικά σχετίζονταν πιο πολύ με την ισόρροπη σχέση οικονομίας και κοινωνίας. Το βασικότερο αποτέλεσμα του Ρίο αποτέλεσε η σύνταξη μίας Έκθεσης, γνωστής ως Ατζέντα 21 που αναφέρεται στις υποχρεώσεις και τους στόχους της Διεθνούς Κοινότητας για την επίτευξη μίας καλύτερης ζωής και στους στόχους της αειφορίας για τον 21ο αιώνα. Η Ατζέντα 21 περιλαμβάνει 40 κεφάλαια που καλύπτουν όλα τα θέματα που σχετίζονται με το τρίπτυχο Οικονομία-Κοινωνία-Περιβάλλον, από την καταπολέμηση της φτώχειας έως τα θέματα αναπτυξιακής συνεργασίας και την ανάγκη για δημιουργία κατάλληλων θεσμών.
Η Διάσκεψη του Ρίο οδήγησε επίσης στην θέσπιση τριών Παγκόσμιων Συμβάσεων για το Περιβάλλον, των οποίων θεματοφύλακας είναι ο ΟΗΕ: τη Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής, την Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Απερήμωσης και την Σύμβαση για την Προστασία της Βιολογικής Ποικιλότητας. Συγχρόνως, στην Διάσκεψη του Ρίο αποφασίστηκε η θεσμοθέτηση και ίδρυση της Επιτροπής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (CSD), στο πλαίσιο του Συμβουλίου Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (ECOSOC). Η Επιτροπή αυτή συνέρχεται κάθε χρόνο στη Ν. Υόρκη για την παρακολούθηση της υλοποίησης των στόχων της Ατζέντα 21. Η Διάσκεψη του Ρίο ήταν πρωτοποριακή και για έναν ακόμα λόγο: έφερε στο ίδιο τραπέζι εκπροσώπους όλων των κοινωνικών εταίρων, όπως κυβερνήσεις, μη-κυβερνητικούς οργανισμούς (ΜΚΟ), την ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα, τη νεολαία, οργανώσεις γυναικών, Διεθνείς Οργανισμούς και Ινστιτούτα, καθώς και τον ιδιωτικό τομέα για να συζητήσουν και να διαπραγματευτούν τα θέματα της Διάσκεψης. Στο Ρίο αποφασίστηκε τέλος ότι η πρόοδος στην υλοποίηση των στόχων θα εξεταζόταν ουσιαστικά 10 χρόνια αργότερα, δηλαδή το 2002, οπότε και πραγματοποιήθηκε η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Βιώσιμη Ανάπτυξη (WSSD) στο Γιοχάνεσμπουργκ της Ν. Αφρικής.
2. ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ, ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ
2.1 Διεθνείς Διασκέψεις που οδήγησαν στο Γιοχάνεσμπουργκ
Η Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ βασίστηκε, εκτός από την Διάσκεψη του Ρίο και την πρόοδο που είχε καταγραφεί τα 10 χρόνια που μεσολάβησαν, και στις ιδιαίτερα σημαντικές αποφάσεις και αποτελέσματα μιας σειράς άλλων Διασκέψεων που προηγήθηκαν:
(α) Η Διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) που πραγματοποιήθηκε στην Doha του Κατάρ το Νοέμβριο του 2001, οδήγησε στην λήψη αποφάσεων για την ενσωμάτωση του περιβαλλοντικού προβληματισμού στην Ατζέντα του ΠΟΕ, κυρίως ως προς τα θέματα των επιδοτήσεων στο εμπόριο και στις εισαγωγές και εξαγωγές. Οι επιδοτήσεις αυτές, κυρίως των γεωργικών προϊόντων, όπως ισχύουν σήμερα, αποκλείουν ως ένα βαθμό τις αναπτυσσόμενες χώρες.
(β) Η Διάσκεψη για την Χρηματοδότηση της Ανάπτυξης που πραγματοποιήθηκε στο Monterrey του Μεξικού τον Φεβρουάριο του 2002, οδήγησε στην διαπίστωση της ανάγκης για αύξηση των χρηματοδοτήσεων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες στο 0,7% του ΑΕΠ των ανεπτυγμένων χωρών μακροπρόθεσμα. Στο πλαίσιο αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεσμεύτηκε για την αύξηση της αναπτυξιακής της βοήθειας στο 0,39% του ΑΕΠ της έως το 2006, ενώ τα Κράτη-Μέλη της ΕΕ υποχρεούνται αντίστοιχα για την αύξηση της επίσημης αναπτυξιακής τους Βοήθειας (Official Development Assistance – ODA) στο 0,33% του ΑΕΠ τους επίσης ως το 2006, γεγονός που κάνει ιδιαίτερα πιεστική την ανάγκη για άμεση ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων.
(γ) Η Διάσκεψη της Χιλιετίας της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2000 στην Νέα Υόρκη, οδήγησε στην υιοθέτηση των πέντε τομέων προτεραιότητας για δράση, γνωστών ως WEHAB, δηλαδή του νερού, της ενέργειας, της υγείας, της γεωργίας και της βιοποικιλότητας, καθώς και των 8 Στόχων της Χιλιετίας για την Ανάπτυξη (Millennium Development Goals - MDGs). Tα MDGs περιλαμβάνουν στόχους για: α) την καταπολέμηση της φτώχειας και του υποσιτισμού, β) την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, γ) την αναβάθμιση του ρόλου των γυναικών, δ) την μείωση της παιδικής θνησιμότητας, ε) την βελτίωση της υγείας παιδιών σε μικρή ηλικία, στ) την καταπολέμηση του HIV, της ελονοσίας και άλλων λοιμωδών νόσων, ζ) την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και τέλος η) την προώθηση των εταιρικών σχέσεων για την ανάπτυξη. Οι οκτώ αυτοί στόχοι περιλαμβάνουν επιμέρους στόχους για την ανάπτυξη ενός διεθνούς πλαισίου για το εμπόριο και την οικονομική πολιτική που θα υποστηρίζει την βιώσιμη παγκόσμια ανάπτυξη και ευημερία (United Nations, 2000).
Ποσοτικοί στόχοι έχουν τεθεί για κάθε έναν από τους παραπάνω MDGs με τους περισσότερους να έχουν το 2015 σαν καταληκτική προθεσμία επίτευξης. Οι στόχοι 7 και 8 συνδέονται στενότερα με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς ο στόχος 7 αφορά στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και ο στόχος 8 αφορά σε κρίσιμα θέματα όπως αυτό της αύξησης των εθνικών χρηματοδοτήσεων από πλευράς ανεπτυγμένων κρατών για αναπτυξιακή συνεργασία και βοήθεια (ODA) καθώς επίσης την προώθηση αποτελεσματικών εταιρικών σχέσεων μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα (public-private partnerships ή PPPs).
Το 2005 αποτελεί έτος για την ενδιάμεση εξέταση της προόδου ως προς την επίτευξη των MDGs. Για το λόγο αυτό έχει συσταθεί ένα ειδικό ανεξάρτητο συμβουλευτικό σώμα με τον τίτλο “Millennium Project” στο πλαίσιο του ΟΗΕ, το οποίο αναφέρει απ’ ευθείας στον Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού, επιφορτισμένο με την παρουσίαση, έως τον Ιούνιο του 2005, των βέλτιστων Στρατηγικών για την επίτευξη των MDGs. Συνεπώς το έτος 2005 έχει οριστεί παγκοσμίως ως έτος για την ενδιάμεση (interim) αξιολόγηση της επιτευχθείσας προόδου, των σύγχρονων πρακτικών, τον καθορισμών προτεραιοτήτων για αναθεώρηση των εθνικών συναφών πολιτικών, τον καθορισμό των καταλληλότερων πλαισίων για την υλοποίηση των εν λόγω πολιτικών και τέλος την διερεύνηση των καταλληλότερων οικονομικών επιλογών. Τα αποτελέσματα αυτά θα παρουσιαστούν σε Ειδική Διάσκεψη γνωστή και ως “Major Event” που πρόκειται να διοργανωθεί το καλοκαίρι του 2005 από τον ΟΗΕ.
Εκτός από τις τρεις προηγούμενες πολύ σημαντικές διασκέψεις, θα πρέπει επίσης να αναφερθούν: (δ) Η Διάσκεψη των Ελάχιστα Ανεπτυγμένων Χωρών που πραγματοποιήθηκε τον Μάϊο του 2001 στις Βρυξέλλες, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, και
(ε) Οι αποφάσεις και συμφωνίες που προωθήθηκαν στις Συνόδους των διαφόρων Πολυμερών Περιβαλλοντικών Συμφωνιών (MEAs), όπως το Πρωτόκολλο του Κυότο της Σύμβασης για την Κλιματική Αλλαγή και η Δήλωση της Χάγης στο πλαίσιο της Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα.
2.2 Η Διάσκεψη Κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ
Η Διάσκεψη Κορυφής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που πραγματοποιήθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ το 2002, αναμενόταν από μεγάλο τμήμα της διεθνούς κοινότητας σαν μία μοναδική ευκαιρία για απολογισμό, και για να πραγματοποιηθεί ένα βήμα πέρα των κεκτημένων της δεκαετίας που μεσολάβησε από τη Διάσκεψη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη. Έτσι, ένα τμήμα της διεθνούς κοινότητας θεώρησε ότι η Παγκόσμια Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ ήταν ανεπιτυχής, καθότι δεν υπήρξαν οι προσδοκώμενες δεσμεύσεις, με την περιβαλλοντική διάσταση της Βιώσιμης Ανάπτυξης να χάνει έδαφος έναντι των θεμάτων του εμπορίου και μιας έντονα προβαλλόμενης ανάγκης για οικονομική ανάπτυξη - ξεκομμένης από την κοινωνική συνιστώσα - και με τις αρχές του Ρίο να επαναδιαπραγματεύονται και να υποβαθμίζονται. Ένα άλλο τμήμα της διεθνούς κοινότητας θεώρησε ότι η Διάσκεψη ήταν επιτυχής, στο βαθμό που κατάφερε, έστω και μετά από συμβιβαστικές διατυπώσεις, να διαφυλάξει τις βασικές θέσεις που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος, στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών και στην εξάλειψη της φτώχειας.
Οι διαπραγματεύσεις, για την πλειοψηφία των θεμάτων, πραγματοποιήθηκαν με διαμορφωμένους έντονους συνασπισμούς χωρών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ανέλαβε ένα ρόλο πρωτοπόρου πιέζοντας προς πιο φιλοπεριβαλλοντικές προσεγγίσεις, εμφανιζόταν σε όλα τα θέματα με ομοφωνία, μέσω συνεχών διαδικασιών συντονισμού, εκφραζόμενη μέσω της "Τρόϊκα" (Προεδρία, επόμενη Προεδρία και Ε. Επιτροπή), στην οποία η Ελλάδα, ως η επόμενη Προεδρία της ΕΕ, έπαιξε έντονο ρόλο. Άλλη μεγάλη ομάδα ήταν αυτή των αναπτυσσομένων χωρών (G77+Κίνα) οι οποίες άσκησαν πίεση κυρίως προς την κατεύθυνση της δέσμευσης περαιτέρω χρηματοδοτήσεων από πλευράς των ανεπτυγμένων κρατών και της άρσης τόσο των δασμών επί των προϊόντων τους όσο και των επιδοτήσεων που διαστρεβλώνουν τους κανόνες της αγοράς. Τέλος, εμφανίστηκε ο συνασπισμός των πλουσιότερων εκ των ανεπτυγμένων κρατών εκτός της ΕΕ (Ιαπωνία, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία - JUSCANZ), που επιχειρούσαν κατά κύριο λόγο την αποφυγή δεσμεύσεων και, σε πολλές περιπτώσεις, την επαναδιαπραγμάτευση των ήδη κεκτημένων.
Τα προϊόντα της Διάσκεψης ήταν 3: το Σχέδιο Εφαρμογής (Johannesburg Plan of Implementation – JpoI), η Πολιτική Διακήρυξη (Political Declaration), που και τα δύο μαζί αποτέλεσαν τις Πρωτοβουλίες τύπου Ι - ή αλλιώς το πακέτο των «δεσμευτικών κειμένων» - και οι Πρωτοβουλίες τύπου ΙΙ (Type II Partnership Initiatives) που αφορούν σε εθελούσιες συγκεκριμένες πρακτικές δράσεις με τη συμμετοχή πολλών κοινωνικών εταίρων με στόχο την υλοποίηση του JPoI. Το τελικό Σχέδιο Εφαρμογής, που αποτέλεσε το βασικό αντικείμενο των διαπραγματεύσεων, επιχειρεί σε 10 κεφάλαια, να καλύψει όλα τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης, από την εξάλειψη της φτώχειας μέχρι την προστασία των μικρών αναπτυσσομένων νησιωτικών κρατών, την υγεία και την παγκοσμιοποίηση. Ορισμένες από σημαντικότερες δεσμεύσεις και στόχους που υιοθετήθηκαν στο Γιοχάνεσμπουργκ και που καθορίζουν την μελλοντική πορεία και προσπάθειες της Διεθνούς Κοινότητας σε όλα τα θέματα αναπτυξιακής πολιτικής αφορούν στους υδατικούς πόρους και στην υγιεινή, στην ενέργεια, στην υγεία, στην γεωργία, στην βιοποικιλότητα και την διαχείριση οικοσυστημάτων καθώς και σε οριζόντια θέματα, όπως η μείωση της φτώχιας, η θέσπιση Εθνικών Στρατηγικών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, η υιοθέτηση 10ετούς πλαισίου Προγραμμάτων για την αλλαγή των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων και η αναγνώριση της ανάγκης για άνοιγμα των αγορών στις αναπτυσσόμενες χώρες (United Nations, 2003).
Οι δεσμεύσεις του Γιοχάνεσμπουργκ στόχευαν στο να σηματοδοτήσουν την αρχή μίας νέας πορείας και προσπαθειών και όχι απλά την ολοκλήρωση μίας διαδικασίας. Ανεξάρτητα από τις διαφορετικές απόψεις που επικρατούν σχετικά με το αποτέλεσμα της, η Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ αποτέλεσε ορόσημο, αλλά και την πρώτη προσπάθεια μετά το Ρίο για την θέσπιση συγκεκριμένων ποσοτικών και ποιοτικών στόχων για την ισόρροπη –γεωγραφικά και περιβαλλοντικά- παγκόσμια ανάπτυξη καθώς επίσης ενός συγκεκριμένου συστήματος μέτρησης και παρακολούθησης της προόδου προς αυτήν την κατεύθυνση.
2.3 Η "μετά Γιοχάνεσμπουργκ" εποχή
Την άνοιξη του 2003, κατά την διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ, πραγματοποιήθηκε στην Ν. Υόρκη η 11η Σύνοδος της Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (CSD11), η πρώτη μετά την Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ, η οποία ήταν επιφορτισμένη με την εξεύρεση λύσεων για τα θέματα που έμειναν «ανοικτά» στο Γιοχάνεσμπουργκ, με την προώθηση της υλοποίησης των στόχων του Γιοχάνεσμπουργκ, καθώς επίσης και με τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων των διαφόρων Οργάνων του ΟΗΕ στην «μετά Γιοχάνεσμπουργκ εποχή». Συγχρόνως, στην Σύνοδο αυτή καθορίστηκε το Πρόγραμμα Εργασιών της CSD ως το 2017, χωρισμένο σε θεματικούς διετείς κύκλους που περιλαμβάνουν Συνόδους Ανασκόπησης και Πολιτικές Συνόδους (Review CSD Session, Policy CSD Session), με έμφαση στην υλοποίηση των στόχων του Γιοχάνεσμπουργκ. Για τον πρώτο κύκλο της CSD επιλέχθηκαν, μετά από έντονες διαπραγματεύσεις, τα θέματα των υδατικών πόρων, της υγιεινής και των ανθρώπινων οικισμών.
Επίσης, κατά την διάρκεια της ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ, πραγματοποιήθηκε η - πρώτη μετά το Γιοχάνεσμπουργκ - 22η Σύνοδος του Διοικητικού Συμβουλίου του UNEP / 5ο Υπουργικό Φόρουμ Περιβάλλοντος (Ναιρόμπι, Φεβρουάριος 2003), στο οποίο εξετάστηκε τόσο η περιβαλλοντική διάσταση των δεσμεύσεων του Γιοχάνεσμπουργκ όσο και θέματα Παγκόσμιας Περιβαλλοντικής Διακυβέρνησης, τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την προώθηση της περιβαλλοντικής διάστασης της βιώσιμης ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος γενικότερα. Τέλος, ιδιαίτερη σημασία για την επιτυχή προώθηση των στόχων και δεσμεύσεων του Γιοχάνεσμπουργκ σε περιφερειακό επίπεδο και κυρίως στον χώρο της Μεσογείου, της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης και των χωρών Κεντρικής Ανατολικής Ευρώπης, Καυκάσου και Κεντρικής Ασίας, είχε η 5η Υπουργική Διάσκεψη «Ένα Περιβάλλον για την Ευρώπη» (Κίεβο, Μαϊος 2003).
Καθώς το πλαίσιο δράσης έχει πλέον τεθεί μέσω των Συνόδων και Αποφάσεων που προαναφέρθηκαν, οι διεθνείς δράσεις και συναντήσεις πλέον επικεντρώνονται στις προσπάθειες για την «αποκωδικοποίηση» και υλοποίηση των στόχων του Γιοχάνεσμπουργκ σε πρακτικό επίπεδο. Το θέμα αυτό τονίστηκε ιδιαίτερα κατά την 12η Σύνοδο της Επιτροπής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ (Απρίλιος 2004, Ν. Υόρκη) ως προς την υλοποίηση των δράσεων που σχετίζονται με την θεματολογία του πρώτου κύκλου της CSD, όσο και κατά την 8η Ειδική Σύνοδο του Διοικητικού Συμβουλίου του UNEP (Μάρτιος 2004, Ν. Κορέα) ως προς την περιβαλλοντική διάσταση των θεμάτων του κύκλου αυτού. Η γενική διαπίστωση είναι ότι καθώς οι καταληκτικές ημερομηνίες πλησιάζουν και τα χρονικά όρια για την υλοποίηση των ανειλημμένων δεσμεύσεων στενεύουν, η πρόοδος που παρατηρείται σε πρακτικό επίπεδο είναι ανεπαρκής, και συνεπώς οι προσπάθειες θα πρέπει να ενταθούν περαιτέρω προκειμένου να υπάρξουν άμεσα, πρακτικά και μετρήσιμα αποτελέσματα.
3. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά την θέση που κράτησε στην Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ, έχοντας αναλάβει ένα ρόλο πρωτοπόρου σε παγκόσμιο επίπεδο και έχοντας ασκήσει μεγάλη πίεση για την υιοθέτηση συγκεκριμένων και φιλόδοξων στόχων, καλείται πλέον αφενός να υλοποιήσει άμεσα τους στόχους που έχουν τεθεί και συγχρόνως να κινηθεί πέραν αυτών (π.χ. σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή), αποδεικνύοντας εμπράκτως ότι αποτελεί μία δυναμική, φιλοπεριβαλλοντική κοινότητα, ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης. Για να το επιτύχει αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να προσέξει ιδιαίτερα δύο παραμέτρους:
(α) τις δράσεις που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό της ΕΕ, καθώς πολλά χρειάζονται ακόμα να γίνουν για την υλοποίηση των στόχων και δεσμεύσεων και την θέσπιση και υλοποίηση μίας συνεκτικής πολιτικής για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη για την Ευρώπη των 25 με έμφαση στην ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών παραμέτρων στις τομεακές προτεραιότητες, ιδίως μετά και την πρόσφατη διεύρυνση.
(β) να μην αποξενωθεί και απομονωθεί από την υπόλοιπη διεθνή κοινότητα, κρατώντας έναν ρόλο καθαρά "ελιτίστικο" και αποξενωμένο από τα ιδιαίτερα σημαντικά, καθημερινά προβλήματα της παγκόσμιας κοινότητας έξω από αυτήν, και ιδίως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο αναπτυσσόμενος κόσμος, όπως ο υποσιτισμός, η εξάπλωση των ασθενειών, οι πολύ χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης κ.ο.κ.
3.1 Πολιτικές και δράσεις στο εσωτερικό της ΕΕ
Όσον αφορά στις διεργασίες που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό της ΕΕ, δηλαδή στην "εσωτερική διάσταση" των πολιτικών της ΕΕ για τα θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης, η ΕΕ προσεγγίζει την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω τριών διαδικασιών (Council of the European Union, 2004a):
(α) την Διαδικασία-Στρατηγική της Λισσαβόνας (Lisbon Strategy)
H Στρατηγική της Λισσαβόνας αποτελεί την έκφραση της πολιτικής δέσμευσης της ΕΕ για την επίτευξη μίας οικονομικής, κοινωνικής και - από το 2001- περιβαλλοντικής, μεταρρύθμισης και της ΕΕ. Το Εαρινό Συμβούλιο Κορυφής που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2000 στη Λισσαβόνα αποτέλεσε ορόσημο για την υιοθέτηση μία μακρόχρονης δεκαετούς Στρατηγικής με στόχο να καταστήσει την Ευρώπη την «ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης ανά την υφήλιο με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας» (Council of the European Union, 2000). Στόχος της Στρατηγικής αυτής είναι η επίτευξη μίας υγιούς και δυνατής οικονομίας, η οποία θα έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας παράλληλα με την ανάπτυξη κατάλληλης κοινωνικής και περιβαλλοντικής πολιτικής, ώστε να εξασφαλίζεται η βιώσιμη ανάπτυξη στην ΕΕ καθώς και η εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού. Η Στρατηγική της Λισσαβόνας διατρέχει όλους τους τομείς πολιτικής και δραστηριοτήτων της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επιφορτιστεί με το ρόλο της παρακολούθησης της προόδου εφαρμογής της Στρατηγικής μέσω αναλυτικών ετήσιων Συνθετικών Εκθέσεων (Spring Synthesis Reports) που υποβάλλονται σε κάθε Εαρινό Συμβούλιο Κορυφής προκειμένου οι Αρχηγοί Κρατών να θέσουν τις προτεραιότητες για τον επόμενο χρόνο σε εφαρμογή της Στρατηγικής. Οι Συνθετικές Εκθέσεις συνοδεύονται από αναλυτική παρουσίαση ποσοτικών δομικών δεικτών που καλύπτουν και τους 3 τομείς της Στρατηγικής. Το 2005 αποτελεί έτος για την Αναθεώρηση της Στρατηγικής και την Ενδιάμεση Αξιολόγηση της επιτευχθείσας, έως σήμερα προόδου, θέμα που έχει τεθεί ως βασική προτεραιότητα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό τη νέα της Σύνθεση (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2004).
(β) την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Βιώσιμη Ανάπτυξη (EU Sustainable Development Strategy)
Το 2001, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ, αναγνωρίζοντας ότι η Στρατηγική της Λισσαβόνας δεν είναι ολοκληρωμένη λόγω του ότι καλύπτει μόνο τους δύο πυλώνες της «βιώσιμης ανάπτυξης», δηλαδή την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία, αποφάσισε την προσθήκη μίας τρίτης, περιβαλλοντικής, διάστασης στη Στρατηγική της Λισσαβόνας (Council of the European Union, 2001), που οδήγησε στην διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (European Commission, 2002). Η Στρατηγική αυτή στοχεύει στην υιοθέτηση μίας νέας προσέγγισης στην χάραξη πολιτικής η οποία θα λαμβάνει υπόψη σε μεγαλύτερο βαθμό την αλληλεξάρτηση μεταξύ τομέων πολιτικής όπως οι μεταφορές και το περιβάλλον ή η υγεία και η φτώχεια, με στόχο την εξεύρεση μακροπρόθεσμα βιώσιμων λύσεων που θα στηρίζονται στην αλληλοσυσχέτιση των τομέων, οι οποίοι μέχρι τότε δρούσαν ανταγωνιστικά. Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη περιλαμβάνει σύνολο μέτρων που αφορούν στις εσωτερικές πολιτικές της ΕΕ με έμφαση σε θέματα όπως η αποδέσμευση (decoupling) της περιβαλλοντικής υποβάθμισης από την οικονομική ανάπτυξη, η αλλαγή των καταναλωτικών και παραγωγικών προτύπων, η ολιστική θεώρηση και ο συντονισμός όλων των τομεακών πολιτικών καθώς επίσης η εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους - κοινωνικού και περιβαλλοντικού – και η κοστολόγηση των επιπτώσεων των επιμέρους πολιτικών σε προϊόντα και υπηρεσίες. Ενόψει της Διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη εμπλουτίστηκε με μία «εξωτερική διάσταση» που κάλυπτε τις δράσεις της ΕΕ προς την Διεθνή Κοινότητα και περιλάμβανε το σύνολο των ποσοτικών και ποιοτικών στόχων που η ΕΕ πρότεινε για το Σχέδιο Εφαρμογής του Γιοχάνεσμπουργκ. Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη πρόκειται να αναθεωρηθεί το 2005 στο πλαίσιο αναθεώρησης της Στρατηγικής της Λισσαβόνας. Σημαντικό εργαλείο για την εφαρμογής της αποτελεί το 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον το οποίο περιλαμβάνει επιμέρους στρατηγικές για σημαντικούς περιβαλλοντικούς τομείς όπως η κλιματική αλλαγή, η βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και η υγεία, οι φυσικοί πόροι και τα απορρίμματα/απόβλητα, θέτοντας παράλληλα πέντε προϋποθέσεις για την επίτευξη των στόχων: την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, την ενσωμάτωση της έννοιας της προστασίας του περιβάλλοντος σε όλες τις τομεακές πολιτικές, την συνεργασία μεταξύ όλων των κοινωνικών εταίρων, την πληροφόρηση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών με στόχο την αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων (European Commission, 2001).
(γ) την διαδικασία του Κάρντιφ (Cardiff Process) για την περιβαλλοντική ενσωμάτωση
Η αρχή της περιβαλλοντικής ενσωμάτωσης αναγνωρίζει ότι η περιβαλλοντική πολιτική δεν μπορεί να επιτύχει από μόνη της τις βελτιώσεις στην προστασία του περιβάλλοντος που απαιτούνται για την υλοποίηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι αλλαγές που απαιτούνται ώστε να περιοριστούν οι σημαντικές περιβαλλοντικές πιέσεις σε επιμέρους τομείς όπως για παράδειγμα η αλιεία, οι μεταφορές και η ενέργεια μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από μία διεργασία ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής συνιστώσας στους επιμέρους αυτούς τομείς. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης η σημασία της περιβαλλοντικής ενσωμάτωσης έχει αναγνωρισθεί και η συμβολή της για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης επισημαίνεται στο άρθρο 6 της Συνθήκης της ΕΕ (Council of the European Union, 2004b). Ώθηση στην περιβαλλοντική ενσωμάτωση σε θεσμικό επίπεδο στην ΕΕ δόθηκε το 1998 με την ενεργοποίηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της αποκαλούμενης Διαδικασίας του Κάρντιφ, με την οποία ζητήθηκε από τους διάφορους σχηματισμούς του Συμβουλίου να αναπτύξουν στρατηγικές προς την κατεύθυνση αυτή. Έως τώρα η Διαδικασία του Κάρντιφ έχει καλύψει εννέα τομείς: την γεωργία, την ενέργεια, τις μεταφορές, την αναπτυξιακή συνεργασία, την βιομηχανία, την εσωτερική αγορά, την αλιεία, τις οικονομικές σχέσεις και το εμπόριο και την εξωτερική πολιτική. Η διαδικασία αυτή έχει ήδη οδηγήσει σε βελτιώσεις στους επιμέρους τομείς, όμως για να πραγματοποιηθεί πραγματική πρόοδος θα πρέπει όλοι οι τομείς να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει, γεγονός που απαιτεί πολιτική στήριξη στο υψηλότερο επίπεδο, πιθανώς με το να συμπεριληφθεί η περιβαλλοντική ενσωμάτωση ως τακτικό θέμα στην ατζέντα του Εαρινού Συμβουλίου της ΕΕ (Council of the European Union, 2004b).
3.2 Η "εξωτερική διάσταση" των πολιτικών της ΕΕ σε θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση οδηγήθηκε στην Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ έχοντας ήδη υιοθετήσει μία φιλόδοξη Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, έχοντας θεσπίσει το 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον, και με τα Κράτη-Μέλη της να έχουν όλα υιοθετήσει τις δικές τους Εθνικές Στρατηγικές για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Συγχρόνως η ΕΕ ήταν έτοιμη για την θέσπιση συγκεκριμένων φιλόδοξων ποσοτικών στόχων και χρονοδιαγραμμάτων για την υλοποίησή τους, ενώ από την Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ και μετά συνειδητοποίησε την σημασία ανάπτυξης μιας πιο εύστοχης επικοινωνιακής πολιτικής προσανατολισμένης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Στην κατεύθυνση αυτή η ΕΕ παρουσίασε στο Γιοχάνεσμπουργκ 2 σημαντικές παγκόσμιας εμβέλειας Πρωτοβουλίες (Type II partnership Initiatives) για το Νερό και την Ενεργεία (EU Water Initiative, EU Energy Initiative) απευθυνόμενες στο σύνολο του αναπτυσσομένου κόσμου. Στις συναντήσεις που ακολούθησαν την Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ, τόσο στα πλαίσια της CSD όσο και στα πλαίσια του UNEP, κατόρθωσε να επιτύχει μια μεγαλύτερη προσέγγιση με τις αναπτυσσόμενες χώρες, επιτυγχάνοντας μεταξύ άλλων, και μετά από έντονες διαπραγματεύσεις, την προώθηση θεμάτων όπως η διατήρηση - και πιθανή ενίσχυση - του ρόλου του UNEP, η προώθηση θεμάτων όπως τα βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, καθώς και άλλους επιμέρους στόχους όπως η εξέταση του θέματος των υδατικών πόρων στον 1ο διετή κύκλο της CSD και του θέματος της ενέργειας στον 2ο διετή κύκλο της CSD.
Συγχρόνως ,και με την λογική ότι όλα τα μεγάλα ζητήματα έχουν ήδη αντιμετωπιστεί σε θεωρητικό επίπεδο και ότι τώρα απαιτείται έμφαση στην υλοποίηση και εφαρμογή τους στην πράξη, η ΕΕ σε συνέχεια του Γιοχάνεσμπουργκ, και μέσω των σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην υλοποίηση των ποιοτικών και ποσοτικών στόχων που είχε θέσει τόσο ως προς την εσωτερική όσο και ως προς την εξωτερική διάσταση. Βασικοί στόχοι αποτελούν η προώθηση της εφαρμογής του 10ετούς πλαισίου προγραμμάτων για την βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση, η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών στην παραγωγή ενέργειας σε 15%, η δυνατότητα αυξημένης πρόσβασης των αναπτυσσομένων χωρών στην αγορά της, η υλοποίηση της δέσμευσης για αύξηση της επίσημης αναπτυξιακής της βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες σε 0,39% του ΑΕΠ της έως το 2006, με στόχο το 0,33% του ΑΕΠ για κάθε Κράτος/Μέλος, η προώθηση της πρακτικής εφαρμογής των Πρωτοβουλιών της για το Νερό και την Ενεργεία και η αξιολόγηση, επέκταση και αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.
3.3 Ο ρόλος και οι δραστηριότητες της Ελλάδας
Η Ελλάδα, ως Κράτος - Μέλος της ΕΕ, έχει προχωρήσει στην υιοθέτηση συγκεκριμένων βημάτων για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης σε όλα τα επίπεδα. Το 2002 η Ελλάδα κύρωσε το Πρωτόκολλο του Κυότο για την Κλιματική Αλλαγή και προχώρησε στη σύσταση μίας Διυπουργικής Επιτροπής για την Βιώσιμη Ανάπτυξη με τον συντονισμό του ΥΠΕΧΩΔΕ, επιφορτισμένη με την προετοιμασία της χώρας ενόψει της Διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ. Στο πλαίσιο της συμμετοχής της Ελλάδας στην Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και της προετοιμασίας για την Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ διαμορφώθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ, σε συνεργασία με τα άλλα μέλη της διυπουργικής επιτροπής, η (10η) έκθεση-προφίλ της χώρας, η οποία παρουσίαζε την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε εθνικό επίπεδο για την υλοποίηση της Ατζέντα 21 κατά την δεκαετία 1992-2002, και η οποία προωθήθηκε στην Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ (Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, 2002). Συγχρόνως, τον Μάϊο του 2002 διαμορφώθηκε και υιοθετήθηκε, για πρώτη φορά, μία συνεκτική Εθνική Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, η οποία περιλαμβάνει συγκεκριμένες πολιτικές κατευθύνσεις και παρεμβάσεις, σε συμφωνία με το Γ’ ΚΠΣ, σε ειδικούς τομείς (όπως χωροταξία, πολεοδομία, ενέργεια, μεταφορές, γεωργία, τουρισμός, απασχόληση, βιομηχανία), καθώς και μέτρα σε περιβαλλοντικούς τομείς προτεραιότητας όπως η κλιματική αλλαγή, η ατμοσφαιρική ποιότητα, τα απόβλητα, οι υδατικοί πόροι, η βιοποικιλότητα, η ερημοποίηση και τα δάση (ΥΠΕΧΩΔΕ, 2002). Το 2004, στο πλαίσιο της 12ης Συνόδου της CSD, συντάχθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ η 11η έκθεση-προφίλ της χώρας, εστιασμένη στα θέματα του πρώτου θεματικού κύκλου της CSD (2004-2005), δηλαδή τους υδατικούς πόρους, την υγιεινή και τους ανθρώπινους οικισμούς, καλύπτοντας επίσης θέματα σχετικά με τη δημιουργία και εγκαθίδρυση αποτελεσματικών μηχανισμών για την προσαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΥΠΕΧΩΔΕ, 2004).
Η Ελλάδα, έχοντας συμμετάσχει ενεργά στις διαπραγματεύσεις της Διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ ως μέλος της Τρόϊκα, επιχείρησε κατά την Ελληνική Προεδρία της ΕΕ το α΄ εξάμηνο του 2003 - την πρώτη Προεδρία στην «μετά Γιοχάνεσμπουργκ εποχή» - να δώσει περαιτέρω ώθηση στην εφαρμογή της Στρατηγικής της ΕΕ για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό επίπεδο. Πέραν από τον ρόλο που έπαιξε στην προώθηση των επιδιώξεων της ΕΕ και στην προσέγγιση με τις αναπτυσσόμενες χώρες κατά την διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ, ειδικότερη επιδίωξη της Ελλάδος είναι η ενίσχυση της περιβαλλοντικής διάστασης στη διαδικασία της Λισσαβόνας και η περαιτέρω ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στις τομεακές πολιτικές, μέσω της θέσπισης μίας καινοτόμου διαδικασίας για τον ορισμό της Ομάδας Περιβάλλοντος του Συμβουλίου ως υπεύθυνης για τον συντονισμό όλων των άλλων Ομάδων στο πλαίσιο και του Εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2003 που εξέτασε την πρόοδο της ολοκλήρωσης της Στρατηγικής της Λισσαβόνας (Council of the European Union, 2003).
Συγχρόνως, η Ελλάδα ανέλαβε το 2002 την προώθηση της παγκόσμιας Πρωτοβουλίας της ΕΕ για τους υδατικούς πόρους στο χώρο της Μεσογείου. Το Μεσογειακό Σκέλος της Πρωτοβουλίας, στο οποίο η Ελλάδα είναι ηγέτιδα χώρα, στοχεύει στην επίτευξη των στόχων της διεθνούς κοινότητας για την μείωση στο μισό του ποσοστού των ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό και συστήματα αποχέτευσης έως το 2015 και την δημιουργία εθνικών σχεδίων ολοκληρωμένης διαχείρισης υδατικών πόρων και αποτελεσματικής διαχείρισης έως το 2005, στην ευαίσθητη περιοχή της Μεσογείου (Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, 2004). Μέσω της πρωτοβουλίας αυτής, οι προοπτικές που διανοίγονται για την επίτευξη μίας αποτελεσματικότερης διακρατικής πολιτικής συνεργασίας στον χώρο της Μεσογείου, με τα θέματα διαχείρισης των υδατικών πόρων σαν μέσο, καθώς επίσης για την χώρα μας, ως πρωταγωνίστριας στην γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της ΕΕ και των άλλων χωρών της περιοχής που δεν ανήκουν στην ΕΕ, είναι ιδιαίτερα σημαντικές.
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Βάσει όσων προαναφέρθηκαν, είναι εμφανές ότι η διεθνής «περιβαλλοντική» σκηνή τα τελευταία χρόνια και κυρίως μετά το Γιοχάνεσμπουργκ, περνά σε μία νέα εποχή, με μετατόπιση του κέντρου βάρους από τα ζητήματα που σχετίζονται αμιγώς με την προστασία του περιβάλλοντος προς μία πιο ολιστική θεώρηση που εκφράζεται μέσω μιας βιώσιμης ανάπτυξης και μιας παγκοσμιοποίησης αποφάσεων και δράσεων, με την εμφάνιση νέων όρων και ιδεών. Στο πλαίσιο αυτό και δεδομένης της πολυπλοκότητας και αλληλοσύνδεσης των δράσεων, έμφαση θα πρέπει να δοθεί:
- στην ενδυνάμωση της παγκόσμιας περιβαλλοντικής διακυβέρνησης και της διακυβέρνησης για τη βιώσιμη ανάπτυξη, στην οποία κεντρικό ρόλο καλείται να έχει η ΕΕ. Στην κατεύθυνση αυτή σημαντικά βήματα αποτελούν η αναβάθμιση του ρόλου του UNEP, εξετάζοντας την προοπτική δημιουργίας ενός Παγκόσμιου Οργανισμού Περιβάλλοντος, η ενδυνάμωση του συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων Οργάνων του ΟΗΕ και, τέλος, η ενδυνάμωση της συνεργασίας και των συνεργιών μεταξύ των Οργάνων αυτών και των Πολυμερών Συμβάσεων για το Περιβάλλον με τα Όργανα του Bretton Woods και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
- στην επικέντρωση των προσπαθειών προς την υλοποίηση των στόχων και δεσμεύσεων μέσω συγκεκριμένων πρακτικών μέτρων και δράσεων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Στην κατεύθυνση αυτή ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην στήριξη των προσπαθειών για την ανάπτυξη των απαραίτητων ικανοτήτων (capacity building), βάσει ενός μοντέλου ισότιμης συμμετοχής και συνεργασίας, που θα δίνει την δυνατότητα στις αναπτυσσόμενες χώρες για ανάπτυξη δημοκρατικών και διαφανών διαδικασιών και θέσπιση συγκεκριμένων δικών τους προτεραιοτήτων. Η αύξηση των χρηματοδοτήσεων από πλευράς του ανεπτυγμένου κόσμου, προς την κατεύθυνση αυτή, θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την παγκόσμια ανάπτυξη, ειρήνη, ευημερία και ομαλότητα.
- στην ενδυνάμωση της συνείδησης ότι μπορούν να βρεθούν βιώσιμες λύσεις στις οποίες όλοι οι φορείς της κοινωνίας από τις κυβερνήσεις, τους πολίτες και τον ιδιωτικό τομέα έχουν συμμετοχή.
- στο ότι, λαμβάνοντας υπόψη τις γεωγραφικές διαφοροποιήσεις που υπάρχουν ως προς την ποιότητα του περιβάλλοντος και τα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, καθώς επίσης την κρισιμότητα των προβλημάτων που ο αναπτυσσόμενος κόσμος αντιμετωπίζει (προβλήματα επιβίωσης σε αντιδιαστολή με προσπάθειες για βελτίωση της ποιότητας ορισμένων περιβαλλοντικών παραμέτρων), θα πρέπει η συνεργασία Βορρά - Νότου να αποτελέσει πρόκληση και κίνητρο για δράση και για ανάληψη πρακτικών πρωτοβουλιών με στόχο την υλοποίηση μιας βιώσιμης ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Council of the European Union (2000) "Presidency Conclusions: Lisbon European Council, 23 and 24 March 2000", N.100/1/00/24 March 2000, Brussels
Council of the European Union (2001) "Presidency Conclusions: Göteborg European Council, 14 and 15 June 2001", N.200/1/01/15 June 2001, Brussels
Council of the European Union (2003) "Presidency Conclusions: Brussels European Council, 20 and 21 March 2003", SN. 100/03, Brussels
Council of the European Union (2004a) "Review of the sustainable development strategy and mid-term review of the socio-economic agenda of the Lisbon strategy", N.10756/04, ENV 362, Brussels.
Council of the European Union (2004b) "Integrating environmental considerations into other policy areas - a stocktaking of the Cardiff process", N. 10251/04, Brussels
ΕΚΠΑΑ (2001) "Προς μια παγκόσμια Περιβαλλοντική Διακυβέρνηση", Ερευνητική Έκθεση Ν. 10, Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, Αθήνα.
European Commission (2001) "Environment 2010: Our future, our choice. The sixth EU environment action programme 2001-10", European Communities, Belgium.
European Commission (2002) "A European Union strategy for sustainable development", European Communities, Belgium.
Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works (2002) "Johannesburg Summit 2002. Country Profile - Greece", Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens.
Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works (2004) "Activity Plan 2004-2006 of the Mediterranean Component of the EU Water Initiative (MED EUWI), Athens.
Pearce D., Markandya A., Barbier E.B. (1989) "Blueprint for a green economy", Earthscan Publ. Ltd., London.
Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2004) “Συμπεράσματα της Προεδρίας για την προετοιμασία της επανεξέτασης της Στρατηγικής της Λισσαβόνας”, Ν. 14292/04, CONCL. 3, 5.11.04, Βρυξέλλες
United Nations (2000) "We the Peoples. The role of the United Nations in the 21st Century", United Nations, N. York.
United Nations (2003) "World Summit on Sustainable Development. Johannesburg 2002. Political Declaration and Plan of Implementation", United Nations, N. York.
ΥΠΕΧΩΔΕ (2002) "Η Ελληνική Στρατηγική προς την Βιώσιμη Ανάπτυξη", ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα.
πηγή: M. Παπαϊωάννου και Η. Μαυροειδής
Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων
Τμήμα Διεθνών Δραστηριοτήτων και Θεμάτων Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αμαλιάδος 15, 11523, Αθήνα
Η εργασία αυτή παρουσιάζει μία καταγραφή των πρόσφατων εξελίξεων που αφορούν σε θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης σε διεθνές, ευρωπαϊκό και, εν κατακλείδι, εθνικό επίπεδο. Μέσω της ανάλυσης αυτής, επιχειρείται η ανάδειξη της αλληλοσυσχέτισης των εξελίξεων των εν λόγω θεμάτων στα διαφορετικά επίπεδα που εξετάζονται, καθώς επίσης του ιδιαίτερου ρόλου που καλείται να έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, και κατ' επέκταση και η Ελλάδα, στις διεθνείς εξελίξεις και μελλοντικές προοπτικές που αφορούν στο περιβάλλον και στην βιώσιμη ανάπτυξη.
1. ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ ΣΤΟ ΓΙΟΧΑΝΕΣΜΠΟΥΡΓΚ
Οι επιπτώσεις της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και της εξάντλησης των φυσικών πόρων, καθώς και η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των ζητημάτων που συνδέονται με το περιβάλλον και την ανάπτυξη, έχουν οδηγήσει σε ένα αυξημένο ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας για τα ζητήματα αυτά. Η προστασία του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη - η ανάπτυξη που πραγματοποιείται με την παράλληλη και ισότιμη προώθηση τριών πυλώνων, της οικονομίας, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος - δεν αποτελούν πρόσφατα διαπιστωμένες αναγκαιότητες. Ο πρώτος σημαντικός σταθμός για την εδραίωση της σημασίας του περιβάλλοντος σε παγκόσμια κλίμακα ήταν η Σύνοδος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον που πραγματοποιήθηκε το 1972 στην Στοκχόλμη. Η Σύνοδος αυτή, εκτός από την υιοθέτηση της πολιτικής Διακήρυξης και του Σχεδίου Δράσης, οδήγησε στην ίδρυση του προγράμματος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον (UNEP) (ΕΚΠΑΑ, 2001).
Δεκαπέντε χρόνια μετά τη Σύνοδο της Στοκχόλμης, το 1987, η Υπουργός Περιβάλλοντος της Νορβηγίας κα. Brundtland, συνέστησε την ομώνυμη ειδική Επιτροπή, προκειμένου να εξετάσει το θέμα της ανάπτυξης και των επιπτώσεων που αυτή έχει στο περιβάλλον. Η Επιτροπή Brundtland εξέδωσε μία Έκθεση με τίτλο "Το κοινό μας μέλλον", στην οποία για πρώτη φορά διατυπώθηκε ένας ορισμός για τη βιώσιμη ανάπτυξη: «Η βιώσιμη (ή αειφόρος) ανάπτυξη ορίζεται ως ανάπτυξη με την οποία επιτυγχάνεται η ικανοποίηση των αναγκών της σημερινής γενιάς χωρίς να διακυβεύεται η ικανοποίηση των αναγκών των μελλοντικών γενεών». Στην έκθεση αυτή συνδέθηκε η προστασία του περιβάλλοντος για πρώτη φορά με το θέμα της οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας και ευμάρειας, και ξεκίνησε η εδραίωση της βιώσιμης ανάπτυξης. Άλλες αντίστοιχες ομάδες, όπως η Ομάδα της Ρώμης το 1972, είχαν ήδη διατυπώσει απόψεις συχνά ιδιαίτερα "πεσιμιστικές", για τα όρια που υπάρχουν ή που θα πρέπει να τεθούν στην ανάπτυξη - κυρίως την οικονομική, όπως αυτή εκφράζεται μέσω της βιομηχανικής ανάπτυξης (“limits to growth”) (Pearce et al, 1989).
Το 1992, είκοσι χρόνια μετά την Σύνοδο της Στοκχόλμης, ο ΟΗΕ πραγματοποίησε την Παγκόσμια Διάσκεψη με θέμα «Περιβάλλον και Ανάπτυξη» στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Η Διάσκεψη του Ρίο ήρθε να ισχυροποιήσει τις σχέσεις μεταξύ περιβάλλοντος και ανάπτυξης και να φέρει τα θέματα του περιβάλλοντος σε πρώτο πλάνο, εισάγοντας τα συγχρόνως στην προβληματική της βιώσιμης ανάπτυξης, που μέχρι τότε ουσιαστικά σχετίζονταν πιο πολύ με την ισόρροπη σχέση οικονομίας και κοινωνίας. Το βασικότερο αποτέλεσμα του Ρίο αποτέλεσε η σύνταξη μίας Έκθεσης, γνωστής ως Ατζέντα 21 που αναφέρεται στις υποχρεώσεις και τους στόχους της Διεθνούς Κοινότητας για την επίτευξη μίας καλύτερης ζωής και στους στόχους της αειφορίας για τον 21ο αιώνα. Η Ατζέντα 21 περιλαμβάνει 40 κεφάλαια που καλύπτουν όλα τα θέματα που σχετίζονται με το τρίπτυχο Οικονομία-Κοινωνία-Περιβάλλον, από την καταπολέμηση της φτώχειας έως τα θέματα αναπτυξιακής συνεργασίας και την ανάγκη για δημιουργία κατάλληλων θεσμών.
Η Διάσκεψη του Ρίο οδήγησε επίσης στην θέσπιση τριών Παγκόσμιων Συμβάσεων για το Περιβάλλον, των οποίων θεματοφύλακας είναι ο ΟΗΕ: τη Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής, την Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Απερήμωσης και την Σύμβαση για την Προστασία της Βιολογικής Ποικιλότητας. Συγχρόνως, στην Διάσκεψη του Ρίο αποφασίστηκε η θεσμοθέτηση και ίδρυση της Επιτροπής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (CSD), στο πλαίσιο του Συμβουλίου Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (ECOSOC). Η Επιτροπή αυτή συνέρχεται κάθε χρόνο στη Ν. Υόρκη για την παρακολούθηση της υλοποίησης των στόχων της Ατζέντα 21. Η Διάσκεψη του Ρίο ήταν πρωτοποριακή και για έναν ακόμα λόγο: έφερε στο ίδιο τραπέζι εκπροσώπους όλων των κοινωνικών εταίρων, όπως κυβερνήσεις, μη-κυβερνητικούς οργανισμούς (ΜΚΟ), την ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα, τη νεολαία, οργανώσεις γυναικών, Διεθνείς Οργανισμούς και Ινστιτούτα, καθώς και τον ιδιωτικό τομέα για να συζητήσουν και να διαπραγματευτούν τα θέματα της Διάσκεψης. Στο Ρίο αποφασίστηκε τέλος ότι η πρόοδος στην υλοποίηση των στόχων θα εξεταζόταν ουσιαστικά 10 χρόνια αργότερα, δηλαδή το 2002, οπότε και πραγματοποιήθηκε η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Βιώσιμη Ανάπτυξη (WSSD) στο Γιοχάνεσμπουργκ της Ν. Αφρικής.
2. ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ, ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ
2.1 Διεθνείς Διασκέψεις που οδήγησαν στο Γιοχάνεσμπουργκ
Η Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ βασίστηκε, εκτός από την Διάσκεψη του Ρίο και την πρόοδο που είχε καταγραφεί τα 10 χρόνια που μεσολάβησαν, και στις ιδιαίτερα σημαντικές αποφάσεις και αποτελέσματα μιας σειράς άλλων Διασκέψεων που προηγήθηκαν:
(α) Η Διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) που πραγματοποιήθηκε στην Doha του Κατάρ το Νοέμβριο του 2001, οδήγησε στην λήψη αποφάσεων για την ενσωμάτωση του περιβαλλοντικού προβληματισμού στην Ατζέντα του ΠΟΕ, κυρίως ως προς τα θέματα των επιδοτήσεων στο εμπόριο και στις εισαγωγές και εξαγωγές. Οι επιδοτήσεις αυτές, κυρίως των γεωργικών προϊόντων, όπως ισχύουν σήμερα, αποκλείουν ως ένα βαθμό τις αναπτυσσόμενες χώρες.
(β) Η Διάσκεψη για την Χρηματοδότηση της Ανάπτυξης που πραγματοποιήθηκε στο Monterrey του Μεξικού τον Φεβρουάριο του 2002, οδήγησε στην διαπίστωση της ανάγκης για αύξηση των χρηματοδοτήσεων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες στο 0,7% του ΑΕΠ των ανεπτυγμένων χωρών μακροπρόθεσμα. Στο πλαίσιο αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεσμεύτηκε για την αύξηση της αναπτυξιακής της βοήθειας στο 0,39% του ΑΕΠ της έως το 2006, ενώ τα Κράτη-Μέλη της ΕΕ υποχρεούνται αντίστοιχα για την αύξηση της επίσημης αναπτυξιακής τους Βοήθειας (Official Development Assistance – ODA) στο 0,33% του ΑΕΠ τους επίσης ως το 2006, γεγονός που κάνει ιδιαίτερα πιεστική την ανάγκη για άμεση ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων.
(γ) Η Διάσκεψη της Χιλιετίας της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2000 στην Νέα Υόρκη, οδήγησε στην υιοθέτηση των πέντε τομέων προτεραιότητας για δράση, γνωστών ως WEHAB, δηλαδή του νερού, της ενέργειας, της υγείας, της γεωργίας και της βιοποικιλότητας, καθώς και των 8 Στόχων της Χιλιετίας για την Ανάπτυξη (Millennium Development Goals - MDGs). Tα MDGs περιλαμβάνουν στόχους για: α) την καταπολέμηση της φτώχειας και του υποσιτισμού, β) την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, γ) την αναβάθμιση του ρόλου των γυναικών, δ) την μείωση της παιδικής θνησιμότητας, ε) την βελτίωση της υγείας παιδιών σε μικρή ηλικία, στ) την καταπολέμηση του HIV, της ελονοσίας και άλλων λοιμωδών νόσων, ζ) την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και τέλος η) την προώθηση των εταιρικών σχέσεων για την ανάπτυξη. Οι οκτώ αυτοί στόχοι περιλαμβάνουν επιμέρους στόχους για την ανάπτυξη ενός διεθνούς πλαισίου για το εμπόριο και την οικονομική πολιτική που θα υποστηρίζει την βιώσιμη παγκόσμια ανάπτυξη και ευημερία (United Nations, 2000).
Ποσοτικοί στόχοι έχουν τεθεί για κάθε έναν από τους παραπάνω MDGs με τους περισσότερους να έχουν το 2015 σαν καταληκτική προθεσμία επίτευξης. Οι στόχοι 7 και 8 συνδέονται στενότερα με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς ο στόχος 7 αφορά στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και ο στόχος 8 αφορά σε κρίσιμα θέματα όπως αυτό της αύξησης των εθνικών χρηματοδοτήσεων από πλευράς ανεπτυγμένων κρατών για αναπτυξιακή συνεργασία και βοήθεια (ODA) καθώς επίσης την προώθηση αποτελεσματικών εταιρικών σχέσεων μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα (public-private partnerships ή PPPs).
Το 2005 αποτελεί έτος για την ενδιάμεση εξέταση της προόδου ως προς την επίτευξη των MDGs. Για το λόγο αυτό έχει συσταθεί ένα ειδικό ανεξάρτητο συμβουλευτικό σώμα με τον τίτλο “Millennium Project” στο πλαίσιο του ΟΗΕ, το οποίο αναφέρει απ’ ευθείας στον Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού, επιφορτισμένο με την παρουσίαση, έως τον Ιούνιο του 2005, των βέλτιστων Στρατηγικών για την επίτευξη των MDGs. Συνεπώς το έτος 2005 έχει οριστεί παγκοσμίως ως έτος για την ενδιάμεση (interim) αξιολόγηση της επιτευχθείσας προόδου, των σύγχρονων πρακτικών, τον καθορισμών προτεραιοτήτων για αναθεώρηση των εθνικών συναφών πολιτικών, τον καθορισμό των καταλληλότερων πλαισίων για την υλοποίηση των εν λόγω πολιτικών και τέλος την διερεύνηση των καταλληλότερων οικονομικών επιλογών. Τα αποτελέσματα αυτά θα παρουσιαστούν σε Ειδική Διάσκεψη γνωστή και ως “Major Event” που πρόκειται να διοργανωθεί το καλοκαίρι του 2005 από τον ΟΗΕ.
Εκτός από τις τρεις προηγούμενες πολύ σημαντικές διασκέψεις, θα πρέπει επίσης να αναφερθούν: (δ) Η Διάσκεψη των Ελάχιστα Ανεπτυγμένων Χωρών που πραγματοποιήθηκε τον Μάϊο του 2001 στις Βρυξέλλες, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, και
(ε) Οι αποφάσεις και συμφωνίες που προωθήθηκαν στις Συνόδους των διαφόρων Πολυμερών Περιβαλλοντικών Συμφωνιών (MEAs), όπως το Πρωτόκολλο του Κυότο της Σύμβασης για την Κλιματική Αλλαγή και η Δήλωση της Χάγης στο πλαίσιο της Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα.
2.2 Η Διάσκεψη Κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ
Η Διάσκεψη Κορυφής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που πραγματοποιήθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ το 2002, αναμενόταν από μεγάλο τμήμα της διεθνούς κοινότητας σαν μία μοναδική ευκαιρία για απολογισμό, και για να πραγματοποιηθεί ένα βήμα πέρα των κεκτημένων της δεκαετίας που μεσολάβησε από τη Διάσκεψη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη. Έτσι, ένα τμήμα της διεθνούς κοινότητας θεώρησε ότι η Παγκόσμια Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ ήταν ανεπιτυχής, καθότι δεν υπήρξαν οι προσδοκώμενες δεσμεύσεις, με την περιβαλλοντική διάσταση της Βιώσιμης Ανάπτυξης να χάνει έδαφος έναντι των θεμάτων του εμπορίου και μιας έντονα προβαλλόμενης ανάγκης για οικονομική ανάπτυξη - ξεκομμένης από την κοινωνική συνιστώσα - και με τις αρχές του Ρίο να επαναδιαπραγματεύονται και να υποβαθμίζονται. Ένα άλλο τμήμα της διεθνούς κοινότητας θεώρησε ότι η Διάσκεψη ήταν επιτυχής, στο βαθμό που κατάφερε, έστω και μετά από συμβιβαστικές διατυπώσεις, να διαφυλάξει τις βασικές θέσεις που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος, στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών και στην εξάλειψη της φτώχειας.
Οι διαπραγματεύσεις, για την πλειοψηφία των θεμάτων, πραγματοποιήθηκαν με διαμορφωμένους έντονους συνασπισμούς χωρών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ανέλαβε ένα ρόλο πρωτοπόρου πιέζοντας προς πιο φιλοπεριβαλλοντικές προσεγγίσεις, εμφανιζόταν σε όλα τα θέματα με ομοφωνία, μέσω συνεχών διαδικασιών συντονισμού, εκφραζόμενη μέσω της "Τρόϊκα" (Προεδρία, επόμενη Προεδρία και Ε. Επιτροπή), στην οποία η Ελλάδα, ως η επόμενη Προεδρία της ΕΕ, έπαιξε έντονο ρόλο. Άλλη μεγάλη ομάδα ήταν αυτή των αναπτυσσομένων χωρών (G77+Κίνα) οι οποίες άσκησαν πίεση κυρίως προς την κατεύθυνση της δέσμευσης περαιτέρω χρηματοδοτήσεων από πλευράς των ανεπτυγμένων κρατών και της άρσης τόσο των δασμών επί των προϊόντων τους όσο και των επιδοτήσεων που διαστρεβλώνουν τους κανόνες της αγοράς. Τέλος, εμφανίστηκε ο συνασπισμός των πλουσιότερων εκ των ανεπτυγμένων κρατών εκτός της ΕΕ (Ιαπωνία, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία - JUSCANZ), που επιχειρούσαν κατά κύριο λόγο την αποφυγή δεσμεύσεων και, σε πολλές περιπτώσεις, την επαναδιαπραγμάτευση των ήδη κεκτημένων.
Τα προϊόντα της Διάσκεψης ήταν 3: το Σχέδιο Εφαρμογής (Johannesburg Plan of Implementation – JpoI), η Πολιτική Διακήρυξη (Political Declaration), που και τα δύο μαζί αποτέλεσαν τις Πρωτοβουλίες τύπου Ι - ή αλλιώς το πακέτο των «δεσμευτικών κειμένων» - και οι Πρωτοβουλίες τύπου ΙΙ (Type II Partnership Initiatives) που αφορούν σε εθελούσιες συγκεκριμένες πρακτικές δράσεις με τη συμμετοχή πολλών κοινωνικών εταίρων με στόχο την υλοποίηση του JPoI. Το τελικό Σχέδιο Εφαρμογής, που αποτέλεσε το βασικό αντικείμενο των διαπραγματεύσεων, επιχειρεί σε 10 κεφάλαια, να καλύψει όλα τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης, από την εξάλειψη της φτώχειας μέχρι την προστασία των μικρών αναπτυσσομένων νησιωτικών κρατών, την υγεία και την παγκοσμιοποίηση. Ορισμένες από σημαντικότερες δεσμεύσεις και στόχους που υιοθετήθηκαν στο Γιοχάνεσμπουργκ και που καθορίζουν την μελλοντική πορεία και προσπάθειες της Διεθνούς Κοινότητας σε όλα τα θέματα αναπτυξιακής πολιτικής αφορούν στους υδατικούς πόρους και στην υγιεινή, στην ενέργεια, στην υγεία, στην γεωργία, στην βιοποικιλότητα και την διαχείριση οικοσυστημάτων καθώς και σε οριζόντια θέματα, όπως η μείωση της φτώχιας, η θέσπιση Εθνικών Στρατηγικών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, η υιοθέτηση 10ετούς πλαισίου Προγραμμάτων για την αλλαγή των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων και η αναγνώριση της ανάγκης για άνοιγμα των αγορών στις αναπτυσσόμενες χώρες (United Nations, 2003).
Οι δεσμεύσεις του Γιοχάνεσμπουργκ στόχευαν στο να σηματοδοτήσουν την αρχή μίας νέας πορείας και προσπαθειών και όχι απλά την ολοκλήρωση μίας διαδικασίας. Ανεξάρτητα από τις διαφορετικές απόψεις που επικρατούν σχετικά με το αποτέλεσμα της, η Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ αποτέλεσε ορόσημο, αλλά και την πρώτη προσπάθεια μετά το Ρίο για την θέσπιση συγκεκριμένων ποσοτικών και ποιοτικών στόχων για την ισόρροπη –γεωγραφικά και περιβαλλοντικά- παγκόσμια ανάπτυξη καθώς επίσης ενός συγκεκριμένου συστήματος μέτρησης και παρακολούθησης της προόδου προς αυτήν την κατεύθυνση.
2.3 Η "μετά Γιοχάνεσμπουργκ" εποχή
Την άνοιξη του 2003, κατά την διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ, πραγματοποιήθηκε στην Ν. Υόρκη η 11η Σύνοδος της Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (CSD11), η πρώτη μετά την Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ, η οποία ήταν επιφορτισμένη με την εξεύρεση λύσεων για τα θέματα που έμειναν «ανοικτά» στο Γιοχάνεσμπουργκ, με την προώθηση της υλοποίησης των στόχων του Γιοχάνεσμπουργκ, καθώς επίσης και με τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων των διαφόρων Οργάνων του ΟΗΕ στην «μετά Γιοχάνεσμπουργκ εποχή». Συγχρόνως, στην Σύνοδο αυτή καθορίστηκε το Πρόγραμμα Εργασιών της CSD ως το 2017, χωρισμένο σε θεματικούς διετείς κύκλους που περιλαμβάνουν Συνόδους Ανασκόπησης και Πολιτικές Συνόδους (Review CSD Session, Policy CSD Session), με έμφαση στην υλοποίηση των στόχων του Γιοχάνεσμπουργκ. Για τον πρώτο κύκλο της CSD επιλέχθηκαν, μετά από έντονες διαπραγματεύσεις, τα θέματα των υδατικών πόρων, της υγιεινής και των ανθρώπινων οικισμών.
Επίσης, κατά την διάρκεια της ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ, πραγματοποιήθηκε η - πρώτη μετά το Γιοχάνεσμπουργκ - 22η Σύνοδος του Διοικητικού Συμβουλίου του UNEP / 5ο Υπουργικό Φόρουμ Περιβάλλοντος (Ναιρόμπι, Φεβρουάριος 2003), στο οποίο εξετάστηκε τόσο η περιβαλλοντική διάσταση των δεσμεύσεων του Γιοχάνεσμπουργκ όσο και θέματα Παγκόσμιας Περιβαλλοντικής Διακυβέρνησης, τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την προώθηση της περιβαλλοντικής διάστασης της βιώσιμης ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος γενικότερα. Τέλος, ιδιαίτερη σημασία για την επιτυχή προώθηση των στόχων και δεσμεύσεων του Γιοχάνεσμπουργκ σε περιφερειακό επίπεδο και κυρίως στον χώρο της Μεσογείου, της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης και των χωρών Κεντρικής Ανατολικής Ευρώπης, Καυκάσου και Κεντρικής Ασίας, είχε η 5η Υπουργική Διάσκεψη «Ένα Περιβάλλον για την Ευρώπη» (Κίεβο, Μαϊος 2003).
Καθώς το πλαίσιο δράσης έχει πλέον τεθεί μέσω των Συνόδων και Αποφάσεων που προαναφέρθηκαν, οι διεθνείς δράσεις και συναντήσεις πλέον επικεντρώνονται στις προσπάθειες για την «αποκωδικοποίηση» και υλοποίηση των στόχων του Γιοχάνεσμπουργκ σε πρακτικό επίπεδο. Το θέμα αυτό τονίστηκε ιδιαίτερα κατά την 12η Σύνοδο της Επιτροπής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ (Απρίλιος 2004, Ν. Υόρκη) ως προς την υλοποίηση των δράσεων που σχετίζονται με την θεματολογία του πρώτου κύκλου της CSD, όσο και κατά την 8η Ειδική Σύνοδο του Διοικητικού Συμβουλίου του UNEP (Μάρτιος 2004, Ν. Κορέα) ως προς την περιβαλλοντική διάσταση των θεμάτων του κύκλου αυτού. Η γενική διαπίστωση είναι ότι καθώς οι καταληκτικές ημερομηνίες πλησιάζουν και τα χρονικά όρια για την υλοποίηση των ανειλημμένων δεσμεύσεων στενεύουν, η πρόοδος που παρατηρείται σε πρακτικό επίπεδο είναι ανεπαρκής, και συνεπώς οι προσπάθειες θα πρέπει να ενταθούν περαιτέρω προκειμένου να υπάρξουν άμεσα, πρακτικά και μετρήσιμα αποτελέσματα.
3. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά την θέση που κράτησε στην Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ, έχοντας αναλάβει ένα ρόλο πρωτοπόρου σε παγκόσμιο επίπεδο και έχοντας ασκήσει μεγάλη πίεση για την υιοθέτηση συγκεκριμένων και φιλόδοξων στόχων, καλείται πλέον αφενός να υλοποιήσει άμεσα τους στόχους που έχουν τεθεί και συγχρόνως να κινηθεί πέραν αυτών (π.χ. σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή), αποδεικνύοντας εμπράκτως ότι αποτελεί μία δυναμική, φιλοπεριβαλλοντική κοινότητα, ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης. Για να το επιτύχει αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να προσέξει ιδιαίτερα δύο παραμέτρους:
(α) τις δράσεις που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό της ΕΕ, καθώς πολλά χρειάζονται ακόμα να γίνουν για την υλοποίηση των στόχων και δεσμεύσεων και την θέσπιση και υλοποίηση μίας συνεκτικής πολιτικής για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη για την Ευρώπη των 25 με έμφαση στην ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών παραμέτρων στις τομεακές προτεραιότητες, ιδίως μετά και την πρόσφατη διεύρυνση.
(β) να μην αποξενωθεί και απομονωθεί από την υπόλοιπη διεθνή κοινότητα, κρατώντας έναν ρόλο καθαρά "ελιτίστικο" και αποξενωμένο από τα ιδιαίτερα σημαντικά, καθημερινά προβλήματα της παγκόσμιας κοινότητας έξω από αυτήν, και ιδίως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο αναπτυσσόμενος κόσμος, όπως ο υποσιτισμός, η εξάπλωση των ασθενειών, οι πολύ χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης κ.ο.κ.
3.1 Πολιτικές και δράσεις στο εσωτερικό της ΕΕ
Όσον αφορά στις διεργασίες που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό της ΕΕ, δηλαδή στην "εσωτερική διάσταση" των πολιτικών της ΕΕ για τα θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης, η ΕΕ προσεγγίζει την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω τριών διαδικασιών (Council of the European Union, 2004a):
(α) την Διαδικασία-Στρατηγική της Λισσαβόνας (Lisbon Strategy)
H Στρατηγική της Λισσαβόνας αποτελεί την έκφραση της πολιτικής δέσμευσης της ΕΕ για την επίτευξη μίας οικονομικής, κοινωνικής και - από το 2001- περιβαλλοντικής, μεταρρύθμισης και της ΕΕ. Το Εαρινό Συμβούλιο Κορυφής που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2000 στη Λισσαβόνα αποτέλεσε ορόσημο για την υιοθέτηση μία μακρόχρονης δεκαετούς Στρατηγικής με στόχο να καταστήσει την Ευρώπη την «ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης ανά την υφήλιο με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας» (Council of the European Union, 2000). Στόχος της Στρατηγικής αυτής είναι η επίτευξη μίας υγιούς και δυνατής οικονομίας, η οποία θα έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας παράλληλα με την ανάπτυξη κατάλληλης κοινωνικής και περιβαλλοντικής πολιτικής, ώστε να εξασφαλίζεται η βιώσιμη ανάπτυξη στην ΕΕ καθώς και η εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού. Η Στρατηγική της Λισσαβόνας διατρέχει όλους τους τομείς πολιτικής και δραστηριοτήτων της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επιφορτιστεί με το ρόλο της παρακολούθησης της προόδου εφαρμογής της Στρατηγικής μέσω αναλυτικών ετήσιων Συνθετικών Εκθέσεων (Spring Synthesis Reports) που υποβάλλονται σε κάθε Εαρινό Συμβούλιο Κορυφής προκειμένου οι Αρχηγοί Κρατών να θέσουν τις προτεραιότητες για τον επόμενο χρόνο σε εφαρμογή της Στρατηγικής. Οι Συνθετικές Εκθέσεις συνοδεύονται από αναλυτική παρουσίαση ποσοτικών δομικών δεικτών που καλύπτουν και τους 3 τομείς της Στρατηγικής. Το 2005 αποτελεί έτος για την Αναθεώρηση της Στρατηγικής και την Ενδιάμεση Αξιολόγηση της επιτευχθείσας, έως σήμερα προόδου, θέμα που έχει τεθεί ως βασική προτεραιότητα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό τη νέα της Σύνθεση (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2004).
(β) την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Βιώσιμη Ανάπτυξη (EU Sustainable Development Strategy)
Το 2001, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ, αναγνωρίζοντας ότι η Στρατηγική της Λισσαβόνας δεν είναι ολοκληρωμένη λόγω του ότι καλύπτει μόνο τους δύο πυλώνες της «βιώσιμης ανάπτυξης», δηλαδή την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία, αποφάσισε την προσθήκη μίας τρίτης, περιβαλλοντικής, διάστασης στη Στρατηγική της Λισσαβόνας (Council of the European Union, 2001), που οδήγησε στην διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (European Commission, 2002). Η Στρατηγική αυτή στοχεύει στην υιοθέτηση μίας νέας προσέγγισης στην χάραξη πολιτικής η οποία θα λαμβάνει υπόψη σε μεγαλύτερο βαθμό την αλληλεξάρτηση μεταξύ τομέων πολιτικής όπως οι μεταφορές και το περιβάλλον ή η υγεία και η φτώχεια, με στόχο την εξεύρεση μακροπρόθεσμα βιώσιμων λύσεων που θα στηρίζονται στην αλληλοσυσχέτιση των τομέων, οι οποίοι μέχρι τότε δρούσαν ανταγωνιστικά. Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη περιλαμβάνει σύνολο μέτρων που αφορούν στις εσωτερικές πολιτικές της ΕΕ με έμφαση σε θέματα όπως η αποδέσμευση (decoupling) της περιβαλλοντικής υποβάθμισης από την οικονομική ανάπτυξη, η αλλαγή των καταναλωτικών και παραγωγικών προτύπων, η ολιστική θεώρηση και ο συντονισμός όλων των τομεακών πολιτικών καθώς επίσης η εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους - κοινωνικού και περιβαλλοντικού – και η κοστολόγηση των επιπτώσεων των επιμέρους πολιτικών σε προϊόντα και υπηρεσίες. Ενόψει της Διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη εμπλουτίστηκε με μία «εξωτερική διάσταση» που κάλυπτε τις δράσεις της ΕΕ προς την Διεθνή Κοινότητα και περιλάμβανε το σύνολο των ποσοτικών και ποιοτικών στόχων που η ΕΕ πρότεινε για το Σχέδιο Εφαρμογής του Γιοχάνεσμπουργκ. Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη πρόκειται να αναθεωρηθεί το 2005 στο πλαίσιο αναθεώρησης της Στρατηγικής της Λισσαβόνας. Σημαντικό εργαλείο για την εφαρμογής της αποτελεί το 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον το οποίο περιλαμβάνει επιμέρους στρατηγικές για σημαντικούς περιβαλλοντικούς τομείς όπως η κλιματική αλλαγή, η βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και η υγεία, οι φυσικοί πόροι και τα απορρίμματα/απόβλητα, θέτοντας παράλληλα πέντε προϋποθέσεις για την επίτευξη των στόχων: την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, την ενσωμάτωση της έννοιας της προστασίας του περιβάλλοντος σε όλες τις τομεακές πολιτικές, την συνεργασία μεταξύ όλων των κοινωνικών εταίρων, την πληροφόρηση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών με στόχο την αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων (European Commission, 2001).
(γ) την διαδικασία του Κάρντιφ (Cardiff Process) για την περιβαλλοντική ενσωμάτωση
Η αρχή της περιβαλλοντικής ενσωμάτωσης αναγνωρίζει ότι η περιβαλλοντική πολιτική δεν μπορεί να επιτύχει από μόνη της τις βελτιώσεις στην προστασία του περιβάλλοντος που απαιτούνται για την υλοποίηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι αλλαγές που απαιτούνται ώστε να περιοριστούν οι σημαντικές περιβαλλοντικές πιέσεις σε επιμέρους τομείς όπως για παράδειγμα η αλιεία, οι μεταφορές και η ενέργεια μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από μία διεργασία ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής συνιστώσας στους επιμέρους αυτούς τομείς. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης η σημασία της περιβαλλοντικής ενσωμάτωσης έχει αναγνωρισθεί και η συμβολή της για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης επισημαίνεται στο άρθρο 6 της Συνθήκης της ΕΕ (Council of the European Union, 2004b). Ώθηση στην περιβαλλοντική ενσωμάτωση σε θεσμικό επίπεδο στην ΕΕ δόθηκε το 1998 με την ενεργοποίηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της αποκαλούμενης Διαδικασίας του Κάρντιφ, με την οποία ζητήθηκε από τους διάφορους σχηματισμούς του Συμβουλίου να αναπτύξουν στρατηγικές προς την κατεύθυνση αυτή. Έως τώρα η Διαδικασία του Κάρντιφ έχει καλύψει εννέα τομείς: την γεωργία, την ενέργεια, τις μεταφορές, την αναπτυξιακή συνεργασία, την βιομηχανία, την εσωτερική αγορά, την αλιεία, τις οικονομικές σχέσεις και το εμπόριο και την εξωτερική πολιτική. Η διαδικασία αυτή έχει ήδη οδηγήσει σε βελτιώσεις στους επιμέρους τομείς, όμως για να πραγματοποιηθεί πραγματική πρόοδος θα πρέπει όλοι οι τομείς να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει, γεγονός που απαιτεί πολιτική στήριξη στο υψηλότερο επίπεδο, πιθανώς με το να συμπεριληφθεί η περιβαλλοντική ενσωμάτωση ως τακτικό θέμα στην ατζέντα του Εαρινού Συμβουλίου της ΕΕ (Council of the European Union, 2004b).
3.2 Η "εξωτερική διάσταση" των πολιτικών της ΕΕ σε θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση οδηγήθηκε στην Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ έχοντας ήδη υιοθετήσει μία φιλόδοξη Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, έχοντας θεσπίσει το 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον, και με τα Κράτη-Μέλη της να έχουν όλα υιοθετήσει τις δικές τους Εθνικές Στρατηγικές για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Συγχρόνως η ΕΕ ήταν έτοιμη για την θέσπιση συγκεκριμένων φιλόδοξων ποσοτικών στόχων και χρονοδιαγραμμάτων για την υλοποίησή τους, ενώ από την Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ και μετά συνειδητοποίησε την σημασία ανάπτυξης μιας πιο εύστοχης επικοινωνιακής πολιτικής προσανατολισμένης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Στην κατεύθυνση αυτή η ΕΕ παρουσίασε στο Γιοχάνεσμπουργκ 2 σημαντικές παγκόσμιας εμβέλειας Πρωτοβουλίες (Type II partnership Initiatives) για το Νερό και την Ενεργεία (EU Water Initiative, EU Energy Initiative) απευθυνόμενες στο σύνολο του αναπτυσσομένου κόσμου. Στις συναντήσεις που ακολούθησαν την Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ, τόσο στα πλαίσια της CSD όσο και στα πλαίσια του UNEP, κατόρθωσε να επιτύχει μια μεγαλύτερη προσέγγιση με τις αναπτυσσόμενες χώρες, επιτυγχάνοντας μεταξύ άλλων, και μετά από έντονες διαπραγματεύσεις, την προώθηση θεμάτων όπως η διατήρηση - και πιθανή ενίσχυση - του ρόλου του UNEP, η προώθηση θεμάτων όπως τα βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, καθώς και άλλους επιμέρους στόχους όπως η εξέταση του θέματος των υδατικών πόρων στον 1ο διετή κύκλο της CSD και του θέματος της ενέργειας στον 2ο διετή κύκλο της CSD.
Συγχρόνως ,και με την λογική ότι όλα τα μεγάλα ζητήματα έχουν ήδη αντιμετωπιστεί σε θεωρητικό επίπεδο και ότι τώρα απαιτείται έμφαση στην υλοποίηση και εφαρμογή τους στην πράξη, η ΕΕ σε συνέχεια του Γιοχάνεσμπουργκ, και μέσω των σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην υλοποίηση των ποιοτικών και ποσοτικών στόχων που είχε θέσει τόσο ως προς την εσωτερική όσο και ως προς την εξωτερική διάσταση. Βασικοί στόχοι αποτελούν η προώθηση της εφαρμογής του 10ετούς πλαισίου προγραμμάτων για την βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση, η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών στην παραγωγή ενέργειας σε 15%, η δυνατότητα αυξημένης πρόσβασης των αναπτυσσομένων χωρών στην αγορά της, η υλοποίηση της δέσμευσης για αύξηση της επίσημης αναπτυξιακής της βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες σε 0,39% του ΑΕΠ της έως το 2006, με στόχο το 0,33% του ΑΕΠ για κάθε Κράτος/Μέλος, η προώθηση της πρακτικής εφαρμογής των Πρωτοβουλιών της για το Νερό και την Ενεργεία και η αξιολόγηση, επέκταση και αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.
3.3 Ο ρόλος και οι δραστηριότητες της Ελλάδας
Η Ελλάδα, ως Κράτος - Μέλος της ΕΕ, έχει προχωρήσει στην υιοθέτηση συγκεκριμένων βημάτων για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης σε όλα τα επίπεδα. Το 2002 η Ελλάδα κύρωσε το Πρωτόκολλο του Κυότο για την Κλιματική Αλλαγή και προχώρησε στη σύσταση μίας Διυπουργικής Επιτροπής για την Βιώσιμη Ανάπτυξη με τον συντονισμό του ΥΠΕΧΩΔΕ, επιφορτισμένη με την προετοιμασία της χώρας ενόψει της Διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ. Στο πλαίσιο της συμμετοχής της Ελλάδας στην Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και της προετοιμασίας για την Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ διαμορφώθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ, σε συνεργασία με τα άλλα μέλη της διυπουργικής επιτροπής, η (10η) έκθεση-προφίλ της χώρας, η οποία παρουσίαζε την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε εθνικό επίπεδο για την υλοποίηση της Ατζέντα 21 κατά την δεκαετία 1992-2002, και η οποία προωθήθηκε στην Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ (Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, 2002). Συγχρόνως, τον Μάϊο του 2002 διαμορφώθηκε και υιοθετήθηκε, για πρώτη φορά, μία συνεκτική Εθνική Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, η οποία περιλαμβάνει συγκεκριμένες πολιτικές κατευθύνσεις και παρεμβάσεις, σε συμφωνία με το Γ’ ΚΠΣ, σε ειδικούς τομείς (όπως χωροταξία, πολεοδομία, ενέργεια, μεταφορές, γεωργία, τουρισμός, απασχόληση, βιομηχανία), καθώς και μέτρα σε περιβαλλοντικούς τομείς προτεραιότητας όπως η κλιματική αλλαγή, η ατμοσφαιρική ποιότητα, τα απόβλητα, οι υδατικοί πόροι, η βιοποικιλότητα, η ερημοποίηση και τα δάση (ΥΠΕΧΩΔΕ, 2002). Το 2004, στο πλαίσιο της 12ης Συνόδου της CSD, συντάχθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ η 11η έκθεση-προφίλ της χώρας, εστιασμένη στα θέματα του πρώτου θεματικού κύκλου της CSD (2004-2005), δηλαδή τους υδατικούς πόρους, την υγιεινή και τους ανθρώπινους οικισμούς, καλύπτοντας επίσης θέματα σχετικά με τη δημιουργία και εγκαθίδρυση αποτελεσματικών μηχανισμών για την προσαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΥΠΕΧΩΔΕ, 2004).
Η Ελλάδα, έχοντας συμμετάσχει ενεργά στις διαπραγματεύσεις της Διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ ως μέλος της Τρόϊκα, επιχείρησε κατά την Ελληνική Προεδρία της ΕΕ το α΄ εξάμηνο του 2003 - την πρώτη Προεδρία στην «μετά Γιοχάνεσμπουργκ εποχή» - να δώσει περαιτέρω ώθηση στην εφαρμογή της Στρατηγικής της ΕΕ για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό επίπεδο. Πέραν από τον ρόλο που έπαιξε στην προώθηση των επιδιώξεων της ΕΕ και στην προσέγγιση με τις αναπτυσσόμενες χώρες κατά την διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ, ειδικότερη επιδίωξη της Ελλάδος είναι η ενίσχυση της περιβαλλοντικής διάστασης στη διαδικασία της Λισσαβόνας και η περαιτέρω ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στις τομεακές πολιτικές, μέσω της θέσπισης μίας καινοτόμου διαδικασίας για τον ορισμό της Ομάδας Περιβάλλοντος του Συμβουλίου ως υπεύθυνης για τον συντονισμό όλων των άλλων Ομάδων στο πλαίσιο και του Εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2003 που εξέτασε την πρόοδο της ολοκλήρωσης της Στρατηγικής της Λισσαβόνας (Council of the European Union, 2003).
Συγχρόνως, η Ελλάδα ανέλαβε το 2002 την προώθηση της παγκόσμιας Πρωτοβουλίας της ΕΕ για τους υδατικούς πόρους στο χώρο της Μεσογείου. Το Μεσογειακό Σκέλος της Πρωτοβουλίας, στο οποίο η Ελλάδα είναι ηγέτιδα χώρα, στοχεύει στην επίτευξη των στόχων της διεθνούς κοινότητας για την μείωση στο μισό του ποσοστού των ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό και συστήματα αποχέτευσης έως το 2015 και την δημιουργία εθνικών σχεδίων ολοκληρωμένης διαχείρισης υδατικών πόρων και αποτελεσματικής διαχείρισης έως το 2005, στην ευαίσθητη περιοχή της Μεσογείου (Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, 2004). Μέσω της πρωτοβουλίας αυτής, οι προοπτικές που διανοίγονται για την επίτευξη μίας αποτελεσματικότερης διακρατικής πολιτικής συνεργασίας στον χώρο της Μεσογείου, με τα θέματα διαχείρισης των υδατικών πόρων σαν μέσο, καθώς επίσης για την χώρα μας, ως πρωταγωνίστριας στην γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της ΕΕ και των άλλων χωρών της περιοχής που δεν ανήκουν στην ΕΕ, είναι ιδιαίτερα σημαντικές.
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Βάσει όσων προαναφέρθηκαν, είναι εμφανές ότι η διεθνής «περιβαλλοντική» σκηνή τα τελευταία χρόνια και κυρίως μετά το Γιοχάνεσμπουργκ, περνά σε μία νέα εποχή, με μετατόπιση του κέντρου βάρους από τα ζητήματα που σχετίζονται αμιγώς με την προστασία του περιβάλλοντος προς μία πιο ολιστική θεώρηση που εκφράζεται μέσω μιας βιώσιμης ανάπτυξης και μιας παγκοσμιοποίησης αποφάσεων και δράσεων, με την εμφάνιση νέων όρων και ιδεών. Στο πλαίσιο αυτό και δεδομένης της πολυπλοκότητας και αλληλοσύνδεσης των δράσεων, έμφαση θα πρέπει να δοθεί:
- στην ενδυνάμωση της παγκόσμιας περιβαλλοντικής διακυβέρνησης και της διακυβέρνησης για τη βιώσιμη ανάπτυξη, στην οποία κεντρικό ρόλο καλείται να έχει η ΕΕ. Στην κατεύθυνση αυτή σημαντικά βήματα αποτελούν η αναβάθμιση του ρόλου του UNEP, εξετάζοντας την προοπτική δημιουργίας ενός Παγκόσμιου Οργανισμού Περιβάλλοντος, η ενδυνάμωση του συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων Οργάνων του ΟΗΕ και, τέλος, η ενδυνάμωση της συνεργασίας και των συνεργιών μεταξύ των Οργάνων αυτών και των Πολυμερών Συμβάσεων για το Περιβάλλον με τα Όργανα του Bretton Woods και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
- στην επικέντρωση των προσπαθειών προς την υλοποίηση των στόχων και δεσμεύσεων μέσω συγκεκριμένων πρακτικών μέτρων και δράσεων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Στην κατεύθυνση αυτή ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην στήριξη των προσπαθειών για την ανάπτυξη των απαραίτητων ικανοτήτων (capacity building), βάσει ενός μοντέλου ισότιμης συμμετοχής και συνεργασίας, που θα δίνει την δυνατότητα στις αναπτυσσόμενες χώρες για ανάπτυξη δημοκρατικών και διαφανών διαδικασιών και θέσπιση συγκεκριμένων δικών τους προτεραιοτήτων. Η αύξηση των χρηματοδοτήσεων από πλευράς του ανεπτυγμένου κόσμου, προς την κατεύθυνση αυτή, θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την παγκόσμια ανάπτυξη, ειρήνη, ευημερία και ομαλότητα.
- στην ενδυνάμωση της συνείδησης ότι μπορούν να βρεθούν βιώσιμες λύσεις στις οποίες όλοι οι φορείς της κοινωνίας από τις κυβερνήσεις, τους πολίτες και τον ιδιωτικό τομέα έχουν συμμετοχή.
- στο ότι, λαμβάνοντας υπόψη τις γεωγραφικές διαφοροποιήσεις που υπάρχουν ως προς την ποιότητα του περιβάλλοντος και τα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, καθώς επίσης την κρισιμότητα των προβλημάτων που ο αναπτυσσόμενος κόσμος αντιμετωπίζει (προβλήματα επιβίωσης σε αντιδιαστολή με προσπάθειες για βελτίωση της ποιότητας ορισμένων περιβαλλοντικών παραμέτρων), θα πρέπει η συνεργασία Βορρά - Νότου να αποτελέσει πρόκληση και κίνητρο για δράση και για ανάληψη πρακτικών πρωτοβουλιών με στόχο την υλοποίηση μιας βιώσιμης ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Council of the European Union (2000) "Presidency Conclusions: Lisbon European Council, 23 and 24 March 2000", N.100/1/00/24 March 2000, Brussels
Council of the European Union (2001) "Presidency Conclusions: Göteborg European Council, 14 and 15 June 2001", N.200/1/01/15 June 2001, Brussels
Council of the European Union (2003) "Presidency Conclusions: Brussels European Council, 20 and 21 March 2003", SN. 100/03, Brussels
Council of the European Union (2004a) "Review of the sustainable development strategy and mid-term review of the socio-economic agenda of the Lisbon strategy", N.10756/04, ENV 362, Brussels.
Council of the European Union (2004b) "Integrating environmental considerations into other policy areas - a stocktaking of the Cardiff process", N. 10251/04, Brussels
ΕΚΠΑΑ (2001) "Προς μια παγκόσμια Περιβαλλοντική Διακυβέρνηση", Ερευνητική Έκθεση Ν. 10, Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, Αθήνα.
European Commission (2001) "Environment 2010: Our future, our choice. The sixth EU environment action programme 2001-10", European Communities, Belgium.
European Commission (2002) "A European Union strategy for sustainable development", European Communities, Belgium.
Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works (2002) "Johannesburg Summit 2002. Country Profile - Greece", Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens.
Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works (2004) "Activity Plan 2004-2006 of the Mediterranean Component of the EU Water Initiative (MED EUWI), Athens.
Pearce D., Markandya A., Barbier E.B. (1989) "Blueprint for a green economy", Earthscan Publ. Ltd., London.
Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2004) “Συμπεράσματα της Προεδρίας για την προετοιμασία της επανεξέτασης της Στρατηγικής της Λισσαβόνας”, Ν. 14292/04, CONCL. 3, 5.11.04, Βρυξέλλες
United Nations (2000) "We the Peoples. The role of the United Nations in the 21st Century", United Nations, N. York.
United Nations (2003) "World Summit on Sustainable Development. Johannesburg 2002. Political Declaration and Plan of Implementation", United Nations, N. York.
ΥΠΕΧΩΔΕ (2002) "Η Ελληνική Στρατηγική προς την Βιώσιμη Ανάπτυξη", ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα.
πηγή: M. Παπαϊωάννου και Η. Μαυροειδής
Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων
Τμήμα Διεθνών Δραστηριοτήτων και Θεμάτων Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αμαλιάδος 15, 11523, Αθήνα
Δευτέρα 7 Ιανουαρίου 2008
6 ενδεικτικά φωτοβολταικά συστήματα
Κατάλληλο για φωτισμό μόνο
Ενδεικτικό κόστος Ε560
---------------------------------
Κατάλληλο για μικροσυσκευέςΕνδεικτικό κόστος Ε1700
----------------------------------
Κατάλληλο για συσκευές μη ενεργοβόρες (όχι πλυντήριο, κουζίνα, θερμοσίφωνα)
Ενδεικτικό κόστος Ε5200
-----------------------------------------------
Υβριδικό σύστημα
Κατάλληλο για οικιακή κατανάλωση
Ενδεικτικό κόστος Ε3400
---------------------------------------------
Υβριδικό σύστημα 550-950W
Κατάλληλο για φωτισμό 220V AC, TV, Μικρό ψυγείο, video, Η/Υ, σύστημα ήχου, ηλεκτρικά εργαλεία, τροφοδοτικά, μοκροσυσκευές κ.α.
Ενδεικτικό κόστος Ε3300
-------------------------------------
Υβριδικό σύστημα 1900W
Κατάλληλο για φωτισμό 220V AC, TV, Μικρό ψυγείο, κλιματικό Α κλάσης, video, Η/Υ, σύστημα ήχου, ηλεκτρικά εργαλεία, τροφοδοτικά, μοκροσυσκευές κ.α.
Ενδεικτικό κόστος Ε12000
-------------------------------------------------------
Κυριακή 6 Ιανουαρίου 2008
Θερμομόνωση κτηρίων
Το ανθρώπινο είδος (homo sapiens) κατά τη διάρκεια της ιστορίας και της εξέλιξής του, ανέπτυξε διάφορες στρατηγικές και τεχνικές για το ξεπέρασμα των δυσκολιών που δημιουργούσαν η ζέστη και το κρύο.
Νομάδες στη αρχή, χωρικοί - καλλιεργητές στη συνέχεια, αστοί ιδιοκτήτες διαμερισμάτων πιο μετά, μέχρι τις αρχές του αιώνα μας, οι άνθρωποι ακολουθούσαν την εξής στρατηγική για το ξεπέρασμα του κρύου, στα σπίτια - κελύφη που κατασκεύαζαν:
Θέρμαιναν μόνο ένα χώρο, μι μια σόμπα ή ένα τζάκι. Εκεί περνούσαν τις περισσότερες ώρες τους και όταν ερχόταν η ώρα του ύπνου, όσοι δεν χωρούσαν να κοιμηθούν κοντά στην εστία ζέστης, χρησιμοποιούσαν διπλανά και μη θερμαινόμενα δωμάτια, στα οποία καλύπτονταν με βαριά μάλλινα ή δερμάτινα παπλώματα.
Οι αγρότες είχαν και μια συμπληρωματική στρατηγική. Ενσωμάτωναν, συνήθως στη βορινή κάτοψη του σπιτιού τους, μια αποθήκη ή ένα στάβλο και έτσι δημιουργούσαν ένα χώρο ανάσχεσης σε επαφή με τον κύριο χώρο κατοικίας, που βοηθούσε στην επίτευξη καλύτερων συνθηκών θερμικής άνεσης. Οι τοίχοι των κτηρίων αυτών είχαν δε ικανοποιητικό πάχος (πολύ μεγαλύτερο των σημερινών), οπότε ο συντελεστής χρονικής υστέρησής τους, ήταν σαφώς καλύτερος από τους σημερινούς.
Σ' ένα τοίχο πέτρινο των 60 και 80 εκατ. η ζέστη ή το κρύο, αντίστοιχα, "έμπαιναν" χοντρικά σε διπλάσιο ή τριπλάσιο χρόνο, σε σχέση με έναν σημερινό των 10 ή των 20 εκατ. τοίχο από τούβλα, με ελαφριά μόνωση!
Η τακτική αντιμετώπισης της ζέστης ήταν περίπου αντίστοιχη και επιτυγχάνετο και με τη χρήση ιδιοκατασκευών (αιολικές καμινάδες, κάλαφ, σκίαστρα, στέγαστρα, πέργκολες κ.λ.π.)
Όλα όμως ανατράπηκαν, πρώτα μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, που οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους να συρρεύσουν στα μεγάλα αστικά κέντρα (για λόγους ασφαλείας) και να αναζητήσουν στέγη σε πολυώροφα (και συχνά κακοκτισμένα κτήρια!) και μετά, αμέσως μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973, που έβαλε, για πρώτη φορά στην αμέριμνη ανθρωπότητα, τα διλήμματα σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και την εξάντληση των πλουτοπαραγωγικών πόρων της γης.
Στα 1974 εμφανίζονται, λοιπόν και οι πρώτοι κανονισμοί θερμομόνωσης στις Ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Γερμανία) με στόχο μέσα από την σωστή θερμομόνωση κτηρίων την εξοικονόμησης ενέργειας. Στην Ελλάδα, η συζήτηση ξεκινάει το 1979 (χρονική υστέρηση 5 χρόνων, άρα καλά σχετικά!) και στις 04/07/1979 (ΦΕΚ 362) επιβάλλεται η θερμομόνωση όλων των νέων κτηρίων. Σταδιακά όμως, στα μέσα της δεκαετίας του 80, η Ευρώπη ανακαλύπτει, (μαζικά!!) και μια άλλη συνιστώσα πέρα από την θερμομόνωση, που είναι η Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική.
Αυτή μας διδάσκει, όχι μόνο να θερμομονώνουμε τα σπίτια, αλλά και να τα προσανατολίζουμε σωστά σε σχέση με τον ήλιο (χειμωνιάτικο και καλοκαιρινό) αλλά και με τους επικρατούντες ανέμους. Τέλος στα τέλη της δεκαετίας του 80, η Ευρώπη, βάζει και μιαν άλλη τελευταία συνιστώσα, που δεν είναι άλλη από την οικολογική δόμηση, που με απλά λόγια μας λέει, ότι: "τι νόημα έχει να εξοικονομήσουμε ενέργεια, όταν τα υλικά (θερμομονωτικά π.χ.) που χρησιμοποιούμε είναι καρκινογόνα για τους κατοίκους χρήστες ενός κτηρίου.
>>Πως δημιουργούνται οι απώλειες θερμότητας μιας κατοικίας
[Μια σωστή θερμομόνωση που απαιτεί περίπου το 2 - 5% του αρχικού κόστους κατασκευής του κτηρίου, μπορεί να εξοικονομήσει μέχρι και το 50% του κόστους λειτουργίας της θέρμανσής του.]
Ένας κλειστός χώρος που θερμαίνεται ακτινοβολεί θερμότητα στο ψυχρότερο περιβάλλον που είναι γύρω του. Ταυτόχρονα η θερμότητα διαφεύγει από τις ατέλειες του περιβλήματος. Οι απώλειες αυτές πρέπει να αντιμετωπίζονται με τους διάφορους τρόπους μόνωσης. Πρέπει να τονιστεί ότι με το φράξιμο των χαραμάδων και τον περιορισμό της αθέλητης διείσδυσης αέρα δεν πρέπει να εμποδίζεται ο απαραίτητος αερισμός της κατοικίας. Για την υγεία των χρηστών, είναι απαραίτητο να ανανεώνεται ο αέρας που βρίσκεται στο εσωτερικό μιας κατοικίας.
Ο αερισμός των κατοικιών πρέπει να είναι γενικός και μόνιμος ακόμη και στην περίοδο που η εξωτερική θερμοκρασία υποχρεώνει να διατηρούνται κλειστά τα παράθυρα. Η κυκλοφορία του αέρα πρέπει να γίνεται ανεμπόδιστα, σε όλους τους χώρους διαβίωσης. Όλοι οι κύριοι χώροι πρέπει να έχουν ανοίγματα για την είσοδο του αέρα και όλοι οι χώροι υπηρεσίας εξαερισμούς. Μεταξύ των κυρίων χώρων υπηρεσίας πρέπει να υπάρχουν ελεύθερα περάσματα για κυκλοφορεί ο αέρας μεταξύ τους. Τόσο η εισαγωγή όσο και η απαγωγή του αέρα από το εσωτερικό των κατοικιών, μπορεί να γίνεται με τρόπο φυσικό ή μηχανικό ή με συνδυασμό των δύο μεθόδων. Τα ανοίγματα όμως που υπαγορεύει ο φυσικός αερισμός (παράθυρα, φεγγίτες, χαραμάδες κάτω από πόρτες), όσο και ο μηχανικός εξαερισμός (στόμια και συναρμογές σωληνώσεων, καμινάδες κλπ) πρέπει να προστατεύονται σωστά για να μη διαφεύγει άσκοπα θερμική ενέργεια από το κτήριο.
Ανάλογα προβλήματα δημιουργεί ο αερισμός και στον τομέα της ακουστικής άνεσης. Η σωστή θερμομόνωση σε συνδυασμό με ένα ικανοποιητικό σύστημα κλιματισμού, εξασφαλίζει την άνετη διαμονή μέσα στην κατοικία. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα προστατεύει τον εσωτερικό χώρο από το κρύο και κατά το καλοκαίρι από την υπερβολική ζέστη. Εξασφαλίζει οικονομία στην αρχική δαπάνη εγκατάστασης και στις δαπάνες λειτουργίας της θέρμανσης, μειώνοντας τις ανταλλαγές θερμοκρασία με το εξωτερικό περιβάλλον ή με χώρους που έχουν διαφορετικές θερμοκρασίες. Εξοικονομεί χρήματα από τα έξοδα συντήρησης και αυξάνει το χρόνο ζωής της κατοικίας, συμβάλλοντας στην προστασία της από φθορές και βλάβες.
Οι κατά καιρούς έρευνες απέδειξαν ότι μια σωστή θερμομόνωση, που απαιτεί περίπου το 2 - 5% του αρχικού κόστους κατασκευής του κτηρίου, μπορεί να εξοικονομήσει μέχρι και 50% του κόστους λειτουργίας της θέρμανσής του.
>>Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα διάφορων τεχνικών θερμομόνωσης
Οι τοίχοι μπορούν να μονωθούν με τέσσερις κυρίως τεχνικές:
Α) Από το εσωτερικό μέρος τους.
Στην περίπτωση αυτή το μονωτικό υλικό τοποθετείται από την πλευρά του εσωτερικού χώρου και προστατεύεται από κάποιο στερεό δομικό υλικό που λειτουργεί όπως και το επίχρισμα.
Ο τρόπος αυτός θερμομόνωσης έχει τα εξής αποτελέσματα:
1 Έχει περιορισμένο χρόνο κατασκευής
2 Αποτελεί φθηνότερη λύση σε σχέση με την εξωτερική θερμομόνωση
3 Δεν απαιτείται ιδιαίτερη προστασία των μονωτικών από τις εξωτερικές επιδράσεις.
4 Έχει απλή κατασκευή
5 Θερμαίνεται πολύ γρήγορα ο χώρος
6 Η κατασκευή μπορεί να γίνει ανεξάρτητα από τις εξωτερικές καιρικές συνθήκες.
Η θερμομόνωση των τοίχων από την εσωτερική πλευρά έχει τα ακόλουθα μειονεκτήματα:
I Περιορίζεται ο εσωτερικός χώρος
II Ο χώρος ψύχεται πολύ σύντομα. Μένει ανεκμετάλλευτη η θερμοχωρητικότητα του εξωτερικού τοίχου.
III Δε λύνεται το πρόβλημα των θερμογεφυρών.
IV Τα δομικά στοιχεία κινδυνεύουν από συστολές και διαστολές από τις θερμοκρασιακές μεταβολές. Κίνδυνος ρηγματώσεων και εισροής βρόχινου νερού.
V Υπάρχει μικρό πρόβλημα στην τακτοποίηση των ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων.
Β) Από το εξωτερικό μέρος τους.
Στην περίπτωση αυτή το μονωτικό τοποθετείται στο εξωτερικό μέρος του τοίχου. Με την κατασκευή αυτή εμφανίζονται τα εξής πλεονεκτήματα:
1 Ο χώρος διατηρεί τη θερμότητα και μετά τη διακοπή της θέρμανσης από τη θερμοχωρητικότητα των τοίχων.
2 Στους νότιους ειδικά χώρους των κτηρίων διατηρείται η θερμότητα από το ηλιακό θερμικό κέρδος γιατί αποθηκεύεται στους βαρείς εσωτερικούς τοίχους.
3 Δεν εμποδίζεται η ομαλή λειτουργία του εσωτερικού χώρου κατά την κατασκευή της εσωτερικής θερμομόνωσης.
4 Δε μειώνεται ωφέλιμος κατοικήσιμος χώρος.
5 Οι εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων προστατεύονται από τις συστολές και διαστολές.
6 Εξασφαλίζεται κάλυψη των θερμογεφυρών ιδιαίτερα στις πλάκες σκυροδέματος, στα δοκάρια και στις κολώνες.
Τα μειονεκτήματα αυτής της τεχνικής είναι:
I Η κατασκευή της εξωτερικής θερμομόνωσης είναι ακριβότερη σε σχέση με τη θερμομόνωση της εσωτερικής πλευράς του τοίχου.
II Δεν είναι πολύ εύκολη η εφαρμογή της εξωτερικής θερμομόνωσης στην περίπτωση που οι τοίχοι έχουν πολλές αρχιτεκτονικές προεξοχές.
III Υπάρχει αδυναμία εφαρμογής της εξωτερικής θερμομόνωσης σε κτήρια με έντονο εξωτερικό μορφολογικό ενδιαφέρον όψεων.
IV Απαιτούνται σκαλωσιές για τις εργασίες κατασκευής σε πολυώροφα κτήρια.
V Χρειάζεται ειδική προστασία των υλικών διαφόρων στρώσεων για προστασία από τις εξωτερικές καιρικές επιδράσεις.
Γ) Θερμομόνωση με χρήση ειδικών τούβλων.
Στην περίπτωση αυτή ο τοίχος κτίζεται με ειδικά θερμομονωτικά τούβλα που με τον τρόπο κατασκευής τους, το σχήμα τους, τις διαστάσεις τους κλπ. πρέπει να εξασφαλίζουν τις τιμές του συντελεστή θερμικής διαπερατότητας Κ που επιβάλλει ο κανονισμός θερμομόνωσης. Αν απαιτείται να αυξηθεί ο συντελεστής αυτός προστίθεται μονωτικό που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι εκ κατασκευής ενσωματωμένο στο θερμομονωτικό τούβλο. Η κατασκευή αυτή εμφανίζει πολλά πλεονεκτήματα αλλά θα πρέπει να εξασφαλίζεται με σωστή κατασκευή των επιχρισμάτων η σωστή στεγανότητα ώστε να μην υγραίνεται η μάζα των θερμομονωτικών τούβλων.
Δ) Θερμομόνωση στον πυρήνα μεταξύ δύο τοίχων.
Αποτελεί μέθοδο τοποθέτησης θερμομόνωσης που χρησιμοποιείται πολύ στη χώρα μας. Συνήθως το μονωτικό υλικό τοποθετείται μεταξύ δύο δρομικών τοίχων και αυτό ίσως αποτελεί το κύριο μειονέκτημα της μεθόδου. Εξασφαλίζεται δηλαδή η θερμομόνωση, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι εξασφαλίζεται επαρκώς και η στατική αντοχή του συστήματος και ιδιαίτερα η αντοχή που απαιτείται από τον αντισεισμικό κανονισμό. Η κατασκευή αυτού του τύπου θερμομόνωσης έχει περιθώρια βελτίωσης έστω και αν δημιουργηθούν στη χειρότερη περίπτωση θερμογέφυρες από την κατασκευή των σενάζ.
>>Ιδιότητες των μονωτικών υλικών
>Συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας:
Ο συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας δεν είναι σταθερό μέγεθος αλλά μια γραμμική συνάρτηση που αυξάνεται σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία. Συνήθως, χαρακτηρίζεται από μια μέση τιμή. Η θερμική αγωγιμότητα επηρεάζεται αρνητικά από την υγρασία, γεγονός που εξηγείται εύκολα αν σκεφτούμε ότι η θερμική αγωγιμότητα του νερού είναι 0,57 W/mk, δηλαδή πολύ μεγαλύτερη από αυτή του ακίνητου, ξηρού αέρα. Οι τιμές των συντελεστών θερμικής αγωγιμότητας που δίνονται από τις διάφορες εταιρείες ισχύουν συνήθως με μια ανοχή 5 - 10% ανάλογα με το είδος του υλικού. Η προσαύξηση αυτή λαμβάνει υπόψη της λάθη μετρήσεων και την ανομοιομορφία των περισσότερων μονωτικών. Στην πράξη, στις κατασκευές, τα θερμομονωτικά υλικά απορροφούν υγρασία παρά τη χρήση φράγματος υδρατμών. Επίσης λόγω των ιδιοτήτων τους και του τρόπου κατασκευής τους τα περισσότερα μονωτικά υλικά γερνάνε εξαιτίας μηχανικών αλληλεξαρτήσεων και θερμοκρασιακών αλλαγών. Έτσι αλλοιώνεται η αρχική ισορροπία των στερεών και των αέριων συστατικών. Παρά τις έρευνες που γίνονται στον τομέα αυτόν οι μηχανισμοί γήρανσης των θερμομονωτικών υλικών παραμένουν σε μεγάλο άγνωστοι. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι ο συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας πάντοτε αυξάνεται και ποτέ δεν μειώνεται.
>Ο Συντελεστής αντίστασης στη διάχυση υδρατμών (μ):
Όπως ήδη αναφέρθηκε τα θερμομονωτικά υλικά πρέπει να είναι και να παραμείνουν στεγνά. Αυτό επιτυγχάνεται ευκολότερα όσο μεγαλύτερη αντίσταση παρουσιάζει ένα υλικό στη διάχυση υδρατμών και καθορίζεται από τον αδιάστατο συντελεστή αντίστασης στη διάχυση υδρατμών μ. Ο συντελεστής αυτός είναι σχετικό μέγεθος αδιάστατο και δίνει κατά πόσο μεγαλύτερη είναι η αντίσταση στη διάχυση υδρατμών ενός στρώματος του υλικού σε σχέση προς το στρώμα αέρα ίσου πάχους. Όσο μικρότερος λοιπόν είναι ο συντελεστής αυτός τόσο πιο ευαίσθητο είναι ένα υλικό στην υγρασία.
>Η μηχανική αντοχή:
Η μηχανική αντοχή που απαιτείται για μια κατασκευή προσδιορίζει το σύστημα θερμομόνωσης που θα χρησιμοποιηθεί. Έτσι υλικά με μεγάλη μηχανική αντοχή μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αυτοφερόμενα, αλλά με μικρότερη αντοχή μπορούν να μπουν σε ένα φέρον πλέγμα και άλλα με πολύ μικρή ως υλικά πλήρωσης. Η αντοχή σε συμπίεση είναι ένα καθοριστικό μέγεθος στις θερμομονώσεις δαπέδων. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις είναι χρήσιμη και η γνώση των ενδιάμεσων παραμορφώσεων μέχρι τη θραύση από μερικές φορτίσεις, που δεν καταστρέφουν το υλικό αλλά μπορούν να δημιουργήσουν υπερβολικές καταπονήσεις σε φέρονται στοιχεία ή επενδύσεις. Σε πολλές περιπτώσεις χρειάζονται πληροφορίες για την αντοχή των υλικών σε κάμψη ή σε εφελκυσμό. Αυτό απαιτείται ιδιαίτερα σε εσωτερικές θερμομονώσεις ορόφων με μεγάλα ανοίγματα ή σε αυτοφερόμενες κατασκευές που καταπονούνται από τις καιρικές συνθήκες.
>Η σταθερότητα στις διαστάσεις:
Σε θερμομονωτικές πλάκες που κατασκευάζονται με θερμικές διεργασίες μπορούν να διαφοροποιηθούν οι ονομαστικές διαστάσεις κατά το στάδιο της ψύξης και η κατάσταση να επιδεινωθεί εξαιτίας της γήρανσης. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί με τεχνική γήρανση κατά τη φάση της παραγωγής έτσι ώστε να σταθεροποιηθούν οι διατάσεις. Μεγάλες θερμοκρασιακές μεταβολές έχουν ως αποτέλεσμα μια αξιόλογη γραμμική συρρίκνωση σε όλα τα στερεά μονωτικά υλικά. Τέλος ορισμένα θερμομονωτικά υλικά έχουν μεγάλους συντελεστές διαστολής, τους οποίους πρέπει να λάβει υπόψη του ο κατασκευαστής κατά την τοποθέτηση. Ακόμη πρέπει να ελέγχονται και οι ανοχές που μπορεί να εμφανίζουν οι διαστάσεις ώστε να ελέγχεται η συμπεριφορά τους.
>Η Αντίσταση στη φωτιά:
Η συμπεριφορά των θερμομονωτικών υλικών στη φωτιά μπορεί να έχει άμεσες οικονομικές επιπτώσεις. Γενικά παρά το αυξημένο κόστος τους, χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο θερμομονωτικά υλικά που δεν αναφλέγονται ή τουλάχιστο δύσκολα ή μέτρια αναφλεγόμενα. Γενικά την καλύτερη συμπεριφορά στη φωτιά έχουν το αφρώδες γυαλί, τα ινώδη υλικά, ο περλίτης κλπ.
>Το ειδικό βάρος:
Το ειδικό βάρος αποτελεί μια ακόμη χρήσιμη ιδιότητα διότι ακόμη και στην ίδια κατηγορία υλικών μπορεί ένα ελαφρότερο υλικό να έχει χειρότερες θερμομονωτικές ιδιότητες από βαρύτερο επειδή έχει μεγαλύτερες και πυκνότερες κυψέλες.
>>Τα οικολογικά θερμομονωτικά υλικά
Καταρχάς οικολογικά θεωρούνται εκείνα τα θερμομονωτικά υλικά, που καλύπτουν τα εξής κριτήρια:
α) Δεν απαιτούν μεγάλη ενέργεια για την παραγωγή τους.
β) Είναι ανακυκλώσιμα
γ) Δεν μολύνουν το περιβάλλον κατά τη διάρκεια παραγωγής τους.
δ) Δεν περιέχουν τοξικούς / καρκινογόνους ρύπους, επικίνδυνους για την υγεία του ανθρώπου και δεν εκλύουν τέτοιους ρύπους κατά τη διάρκεια εφαρμογής τους και μέχρι την καταστροφή τους.
>>Θερμομονωτικά υλικά που μπορεί κανείς να βρει στην ελληνική αγορά
1) Εξηλασμένη πολυστερίνη- Προέρχεται από μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (υδρογονάνθρακες)
- Γκρίζα ενέργεια (ενεργοβόρος η παραγωγή της) 450 KWh/μ3, έως 850 KWh/μ3
- Μόλυνση: Διαφυγή τοξικών πτητικών αερίων στο περιβάλλον, όπως CFC (χλωροφθοράνθρακες) και πεντανίου (καταστρέφουν τη στοιβάδα του όζοντος και ενισχύουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
- Μη ανακυκλώσιμα
- Επιπτώσεις στην υγεία: Διαφυγή στυρενίου στην ατμόσφαιρα (ουσία νευροτοξική, που ενοχοποιείται για καρκινογενέσεις). Σε περίπτωση φωτιάς, παραγωγή τοξικών βρωμιούχων αερίων, εξ αιτίας των ουσιών που περιέχει για την καθυστέρηση εκδήλωσης πυρκαγιάς. Ανάπτυξη ισχυρών ηλεκτροστατικών πεδίων. Καμία δυνατότητα διαπνοής του κτηρίου.
2) Πολυουρεθάνη- Προέρχεται από μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας.
- Γκρίζα ενέργεια: 1.000 KWh/μ3 έως και 1.200 KWh/μ3
- Οι HCFC που αντικατέστησαν τα CFC ενοχοποιούνται επίσης για την καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος
- Μη ανακυκλώσιμη
- Επιπτώσεις στην υγεία: Οι ισοκυανάτες που προέρχονται από μια σύνθετη διαδικασία παραγωγής με βάση το χλώριο, απελευθερώνουν στο περιβάλλον (εσωτερικό και εξωτερικό του κτηρίου) αμίνες, ουσίες ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους ανθρώπους. Σε περίπτωση δε πυρκαγιάς παράγεται κυάνιο, ουσία φοβερά τοξική.
- Καμία δυνατότητα διαπνοής του κτηρίου.
3) Υαλοβάμβακας / πετροβάμβακας- Μη ανανεώσιμα (εκτός της ύαλου) που προέρχονται όμως από υλικά σε αφθονία στη φύση (άμμος, βασάλτης κλπ).
- Γκρίζα ενέργεια: 150 KWh/μ3 έως 250 KWh/μ3.
- Κύρια μόλυνση: Μόνο στις μονάδες παραγωγής (λόγω του διοξειδίου του άνθρακα CO2 ) και κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους.
- Επιπτώσεις στην υγεία: Το I.A.R.C. (διεθνές κέντρο για την έρευνα του καρκίνου) που υπάγεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα κατατάσσει στα εν δυνάμει καρκινογόνα υλικά !! που επιδρούν στον άνθρωπο μέσω της αναπνευστικής οδού. Σε αντίθεση με τις ίνες αμιάντου, οι ίνες των υλικών αυτών δεν διαχωρίζονται κατά το μήκος τους, αλλά σπάνε κάθετα στη μάζα τους και σύμφωνα με το I.A.R.C. η επικινδυνότητά τους έγκειται στις διαστάσεις τους (μήκος ανώτερο των 5 micron και διάμετρος μικρότερη των 3 micron.
Στη Γερμανία απαγορεύτηκε η χρήση τους σε δημόσια κτήρια και στα μικρότερα έργα επιτρέπεται μόνο όταν στεγανοποιηθούν απόλυτα !!
Το I.A.R.C. επισημαίνει επίσης τον κίνδυνο αναπνευστικών μολύνσεων, λαρυγγίτιδων, φαρυγγίτιδων κλπ σε χώρες όπου εφαρμόζονται αυτά τα υλικά.
Ακόμη, οι συνδετικές ουσίες που χρησιμοποιούνται και που έχουν βάση τη φορμόλη και την ουρία, απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες τοξικής φορμαλδεΰδης.
4) Περλίτης- Μη ανανεώσιμη πηγή, με μεγάλη όμως διαθεσιμότητα στη φύση.
- Γκρίζα ενέργεια: 230 KWh/μ3
- Μερική ανακύκλωσή του.
- Επιπτώσεις στην υγεία: Ο περλίτης (ηφαιστειακής προέλευσης), δεν απελευθερώνει τοξικές ουσίες, κατά τη χρησιμοποίησή του.
- Προσοχή όμως στη χρησιμοποίησή του σε σύνθετες κατασκευές με σιλικόνες και πολυουρεθάνη !!
- Επίσης σε περίπτωση πυρκαγιάς δεν απελευθερώνει τοξικά αέρια.
- Γενικά προτείνεται σαν ένα καλό θερμομονωτικό υλικό.
5) Το Ερακλίτ (Heraklith)
- Αποδεκτό υλικό
- Ανανεώσιμο όσον αυτό το ξυλόμαλλο, λιγότερο για το μαγνησίτη.
- Γκρίζα ενέργεια: Απαιτεί λιγότερη (αλλά παρόλα αυτά αρκετή) ενέργεια για την παραγωγή του, μικρότερη πάντως, των άλλων υλικών.
- Σημαντικό η Ελλάδα είναι χώρα παραγωγός μαγνησίου !!
- Εύκολα ανακυκλώσιμο.
- Επιπτώσεις στην υγεία: Όλα τα υλικά στα οποία ανήκει και το Ερακλίτ δεν παρουσιάζουν προβλήματα για την υγεία των κατοίκων ενός κτηρίου. Καίγονται δύσκολα σε περίπτωση πυρκαγιάς και δεν απελευθερώνουν τοξικές ουσίες. Παρουσιάζουν μικρή, όμως αγωγιμότητα στα ηλεκτρικά πεδία, εξαιτίας του τσιμέντου (γι αυτό και επιμένω στις σωστές γειώσεις του οπλισμού του σκυροδέματος).
Στην Ευρώπη βρίσκουμε 3 υλικά: το Heraklith, το Fibralith, και το Eco-lith. Στην Ελλάδα δυστυχώς έχουμε μόνο το πρώτο
6) Ο διογκωμένος φελλός- Ανανεώσιμη πηγή.
- Γκρίζα ενέργεια: Χαμηλή κατανάλωση ενέργειας για την παραγωγή του 80 έως 90 KWh/μ3
- Ανακυκλώσιμο, κατά 100%.
- Επιπτώσεις στην υγεία:Απόλυτα φιλικό και υγιεινό. Προσοχή όμως γιατί κάποιοι κατασκευαστές χρησιμοποιούν κατά την τοποθέτησή του, συνθετικές κόλλες, που περιέχουν φορμαλδεΰδη !! Γι αυτό να ζητάτε πάντα πιστοποιητικά σύμφωνα με τον σχετικό κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Δυστυχώς αρκετά πιο ακριβό, από άλλα υλικά. (Πάντα, είχα την απορία, γιατί η Ελλάδα δεν προωθεί μια πολιτική φυτέματος φελλόδενδρων, που ανήκουν στην οικογένεια των quertus - βαλανιδιών. Σήμερα η Πορτογαλία παράγει το 70% των αναγκών της Ε.Ε. ...)
Με εμπειρία στο εξωτερικό, είναι άξιο απορίας γιατί στην Ελλάδα δεν μπορεί να βρει κανείς τα εξής εξαίρετα και οικολογικά θερμομονωτικά υλικά, τα οποία μπορεί κανείς, να βρει εύκολα σε όλες τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες:
1) Λιναρόμαλλο
2) Ρολό από ίνες κοκκοφοίνικα
3) Μονωτικό ρολό από υπολείμματα βαμβακιού (τύπου ISO COTTON)
4) Τζίβα (σε φύλλα και λωρίδες) και τέλος
5) Διογκωμένο (σε κόκκους) άργιλο
Και τα πέντε παραπάνω υλικά, κοστίζουν ελάχιστα, είναι 100% ανακυκλώσιμα, και 100% φιλικά προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Επίσης η Ελλάδα διαθέτει και λινάρι και βαμβάκι και άργιλο. Δεν διαθέτει όμως ακόμη την κατάλληλη αγορά και ακόμη χειρότερα οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης οι έλληνες μηχανικοί αγνοούν, ακόμη τραγικά την διάσταση της οικολογίας στα υλικά που χρησιμοποιούν στις οικοδομές τους...
(βάσει άρθρου πολ.μηχανικού Κ.Τσίπηρα στο www.spiti.gr)
Νομάδες στη αρχή, χωρικοί - καλλιεργητές στη συνέχεια, αστοί ιδιοκτήτες διαμερισμάτων πιο μετά, μέχρι τις αρχές του αιώνα μας, οι άνθρωποι ακολουθούσαν την εξής στρατηγική για το ξεπέρασμα του κρύου, στα σπίτια - κελύφη που κατασκεύαζαν:
Θέρμαιναν μόνο ένα χώρο, μι μια σόμπα ή ένα τζάκι. Εκεί περνούσαν τις περισσότερες ώρες τους και όταν ερχόταν η ώρα του ύπνου, όσοι δεν χωρούσαν να κοιμηθούν κοντά στην εστία ζέστης, χρησιμοποιούσαν διπλανά και μη θερμαινόμενα δωμάτια, στα οποία καλύπτονταν με βαριά μάλλινα ή δερμάτινα παπλώματα.
Οι αγρότες είχαν και μια συμπληρωματική στρατηγική. Ενσωμάτωναν, συνήθως στη βορινή κάτοψη του σπιτιού τους, μια αποθήκη ή ένα στάβλο και έτσι δημιουργούσαν ένα χώρο ανάσχεσης σε επαφή με τον κύριο χώρο κατοικίας, που βοηθούσε στην επίτευξη καλύτερων συνθηκών θερμικής άνεσης. Οι τοίχοι των κτηρίων αυτών είχαν δε ικανοποιητικό πάχος (πολύ μεγαλύτερο των σημερινών), οπότε ο συντελεστής χρονικής υστέρησής τους, ήταν σαφώς καλύτερος από τους σημερινούς.
Σ' ένα τοίχο πέτρινο των 60 και 80 εκατ. η ζέστη ή το κρύο, αντίστοιχα, "έμπαιναν" χοντρικά σε διπλάσιο ή τριπλάσιο χρόνο, σε σχέση με έναν σημερινό των 10 ή των 20 εκατ. τοίχο από τούβλα, με ελαφριά μόνωση!
Η τακτική αντιμετώπισης της ζέστης ήταν περίπου αντίστοιχη και επιτυγχάνετο και με τη χρήση ιδιοκατασκευών (αιολικές καμινάδες, κάλαφ, σκίαστρα, στέγαστρα, πέργκολες κ.λ.π.)
Όλα όμως ανατράπηκαν, πρώτα μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, που οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους να συρρεύσουν στα μεγάλα αστικά κέντρα (για λόγους ασφαλείας) και να αναζητήσουν στέγη σε πολυώροφα (και συχνά κακοκτισμένα κτήρια!) και μετά, αμέσως μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973, που έβαλε, για πρώτη φορά στην αμέριμνη ανθρωπότητα, τα διλήμματα σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και την εξάντληση των πλουτοπαραγωγικών πόρων της γης.
Στα 1974 εμφανίζονται, λοιπόν και οι πρώτοι κανονισμοί θερμομόνωσης στις Ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Γερμανία) με στόχο μέσα από την σωστή θερμομόνωση κτηρίων την εξοικονόμησης ενέργειας. Στην Ελλάδα, η συζήτηση ξεκινάει το 1979 (χρονική υστέρηση 5 χρόνων, άρα καλά σχετικά!) και στις 04/07/1979 (ΦΕΚ 362) επιβάλλεται η θερμομόνωση όλων των νέων κτηρίων. Σταδιακά όμως, στα μέσα της δεκαετίας του 80, η Ευρώπη ανακαλύπτει, (μαζικά!!) και μια άλλη συνιστώσα πέρα από την θερμομόνωση, που είναι η Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική.
Αυτή μας διδάσκει, όχι μόνο να θερμομονώνουμε τα σπίτια, αλλά και να τα προσανατολίζουμε σωστά σε σχέση με τον ήλιο (χειμωνιάτικο και καλοκαιρινό) αλλά και με τους επικρατούντες ανέμους. Τέλος στα τέλη της δεκαετίας του 80, η Ευρώπη, βάζει και μιαν άλλη τελευταία συνιστώσα, που δεν είναι άλλη από την οικολογική δόμηση, που με απλά λόγια μας λέει, ότι: "τι νόημα έχει να εξοικονομήσουμε ενέργεια, όταν τα υλικά (θερμομονωτικά π.χ.) που χρησιμοποιούμε είναι καρκινογόνα για τους κατοίκους χρήστες ενός κτηρίου.
>>Πως δημιουργούνται οι απώλειες θερμότητας μιας κατοικίας
[Μια σωστή θερμομόνωση που απαιτεί περίπου το 2 - 5% του αρχικού κόστους κατασκευής του κτηρίου, μπορεί να εξοικονομήσει μέχρι και το 50% του κόστους λειτουργίας της θέρμανσής του.]
Ένας κλειστός χώρος που θερμαίνεται ακτινοβολεί θερμότητα στο ψυχρότερο περιβάλλον που είναι γύρω του. Ταυτόχρονα η θερμότητα διαφεύγει από τις ατέλειες του περιβλήματος. Οι απώλειες αυτές πρέπει να αντιμετωπίζονται με τους διάφορους τρόπους μόνωσης. Πρέπει να τονιστεί ότι με το φράξιμο των χαραμάδων και τον περιορισμό της αθέλητης διείσδυσης αέρα δεν πρέπει να εμποδίζεται ο απαραίτητος αερισμός της κατοικίας. Για την υγεία των χρηστών, είναι απαραίτητο να ανανεώνεται ο αέρας που βρίσκεται στο εσωτερικό μιας κατοικίας.
Ο αερισμός των κατοικιών πρέπει να είναι γενικός και μόνιμος ακόμη και στην περίοδο που η εξωτερική θερμοκρασία υποχρεώνει να διατηρούνται κλειστά τα παράθυρα. Η κυκλοφορία του αέρα πρέπει να γίνεται ανεμπόδιστα, σε όλους τους χώρους διαβίωσης. Όλοι οι κύριοι χώροι πρέπει να έχουν ανοίγματα για την είσοδο του αέρα και όλοι οι χώροι υπηρεσίας εξαερισμούς. Μεταξύ των κυρίων χώρων υπηρεσίας πρέπει να υπάρχουν ελεύθερα περάσματα για κυκλοφορεί ο αέρας μεταξύ τους. Τόσο η εισαγωγή όσο και η απαγωγή του αέρα από το εσωτερικό των κατοικιών, μπορεί να γίνεται με τρόπο φυσικό ή μηχανικό ή με συνδυασμό των δύο μεθόδων. Τα ανοίγματα όμως που υπαγορεύει ο φυσικός αερισμός (παράθυρα, φεγγίτες, χαραμάδες κάτω από πόρτες), όσο και ο μηχανικός εξαερισμός (στόμια και συναρμογές σωληνώσεων, καμινάδες κλπ) πρέπει να προστατεύονται σωστά για να μη διαφεύγει άσκοπα θερμική ενέργεια από το κτήριο.
Ανάλογα προβλήματα δημιουργεί ο αερισμός και στον τομέα της ακουστικής άνεσης. Η σωστή θερμομόνωση σε συνδυασμό με ένα ικανοποιητικό σύστημα κλιματισμού, εξασφαλίζει την άνετη διαμονή μέσα στην κατοικία. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα προστατεύει τον εσωτερικό χώρο από το κρύο και κατά το καλοκαίρι από την υπερβολική ζέστη. Εξασφαλίζει οικονομία στην αρχική δαπάνη εγκατάστασης και στις δαπάνες λειτουργίας της θέρμανσης, μειώνοντας τις ανταλλαγές θερμοκρασία με το εξωτερικό περιβάλλον ή με χώρους που έχουν διαφορετικές θερμοκρασίες. Εξοικονομεί χρήματα από τα έξοδα συντήρησης και αυξάνει το χρόνο ζωής της κατοικίας, συμβάλλοντας στην προστασία της από φθορές και βλάβες.
Οι κατά καιρούς έρευνες απέδειξαν ότι μια σωστή θερμομόνωση, που απαιτεί περίπου το 2 - 5% του αρχικού κόστους κατασκευής του κτηρίου, μπορεί να εξοικονομήσει μέχρι και 50% του κόστους λειτουργίας της θέρμανσής του.
>>Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα διάφορων τεχνικών θερμομόνωσης
Οι τοίχοι μπορούν να μονωθούν με τέσσερις κυρίως τεχνικές:
Α) Από το εσωτερικό μέρος τους.
Στην περίπτωση αυτή το μονωτικό υλικό τοποθετείται από την πλευρά του εσωτερικού χώρου και προστατεύεται από κάποιο στερεό δομικό υλικό που λειτουργεί όπως και το επίχρισμα.
Ο τρόπος αυτός θερμομόνωσης έχει τα εξής αποτελέσματα:
1 Έχει περιορισμένο χρόνο κατασκευής
2 Αποτελεί φθηνότερη λύση σε σχέση με την εξωτερική θερμομόνωση
3 Δεν απαιτείται ιδιαίτερη προστασία των μονωτικών από τις εξωτερικές επιδράσεις.
4 Έχει απλή κατασκευή
5 Θερμαίνεται πολύ γρήγορα ο χώρος
6 Η κατασκευή μπορεί να γίνει ανεξάρτητα από τις εξωτερικές καιρικές συνθήκες.
Η θερμομόνωση των τοίχων από την εσωτερική πλευρά έχει τα ακόλουθα μειονεκτήματα:
I Περιορίζεται ο εσωτερικός χώρος
II Ο χώρος ψύχεται πολύ σύντομα. Μένει ανεκμετάλλευτη η θερμοχωρητικότητα του εξωτερικού τοίχου.
III Δε λύνεται το πρόβλημα των θερμογεφυρών.
IV Τα δομικά στοιχεία κινδυνεύουν από συστολές και διαστολές από τις θερμοκρασιακές μεταβολές. Κίνδυνος ρηγματώσεων και εισροής βρόχινου νερού.
V Υπάρχει μικρό πρόβλημα στην τακτοποίηση των ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων.
Β) Από το εξωτερικό μέρος τους.
Στην περίπτωση αυτή το μονωτικό τοποθετείται στο εξωτερικό μέρος του τοίχου. Με την κατασκευή αυτή εμφανίζονται τα εξής πλεονεκτήματα:
1 Ο χώρος διατηρεί τη θερμότητα και μετά τη διακοπή της θέρμανσης από τη θερμοχωρητικότητα των τοίχων.
2 Στους νότιους ειδικά χώρους των κτηρίων διατηρείται η θερμότητα από το ηλιακό θερμικό κέρδος γιατί αποθηκεύεται στους βαρείς εσωτερικούς τοίχους.
3 Δεν εμποδίζεται η ομαλή λειτουργία του εσωτερικού χώρου κατά την κατασκευή της εσωτερικής θερμομόνωσης.
4 Δε μειώνεται ωφέλιμος κατοικήσιμος χώρος.
5 Οι εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων προστατεύονται από τις συστολές και διαστολές.
6 Εξασφαλίζεται κάλυψη των θερμογεφυρών ιδιαίτερα στις πλάκες σκυροδέματος, στα δοκάρια και στις κολώνες.
Τα μειονεκτήματα αυτής της τεχνικής είναι:
I Η κατασκευή της εξωτερικής θερμομόνωσης είναι ακριβότερη σε σχέση με τη θερμομόνωση της εσωτερικής πλευράς του τοίχου.
II Δεν είναι πολύ εύκολη η εφαρμογή της εξωτερικής θερμομόνωσης στην περίπτωση που οι τοίχοι έχουν πολλές αρχιτεκτονικές προεξοχές.
III Υπάρχει αδυναμία εφαρμογής της εξωτερικής θερμομόνωσης σε κτήρια με έντονο εξωτερικό μορφολογικό ενδιαφέρον όψεων.
IV Απαιτούνται σκαλωσιές για τις εργασίες κατασκευής σε πολυώροφα κτήρια.
V Χρειάζεται ειδική προστασία των υλικών διαφόρων στρώσεων για προστασία από τις εξωτερικές καιρικές επιδράσεις.
Γ) Θερμομόνωση με χρήση ειδικών τούβλων.
Στην περίπτωση αυτή ο τοίχος κτίζεται με ειδικά θερμομονωτικά τούβλα που με τον τρόπο κατασκευής τους, το σχήμα τους, τις διαστάσεις τους κλπ. πρέπει να εξασφαλίζουν τις τιμές του συντελεστή θερμικής διαπερατότητας Κ που επιβάλλει ο κανονισμός θερμομόνωσης. Αν απαιτείται να αυξηθεί ο συντελεστής αυτός προστίθεται μονωτικό που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι εκ κατασκευής ενσωματωμένο στο θερμομονωτικό τούβλο. Η κατασκευή αυτή εμφανίζει πολλά πλεονεκτήματα αλλά θα πρέπει να εξασφαλίζεται με σωστή κατασκευή των επιχρισμάτων η σωστή στεγανότητα ώστε να μην υγραίνεται η μάζα των θερμομονωτικών τούβλων.
Δ) Θερμομόνωση στον πυρήνα μεταξύ δύο τοίχων.
Αποτελεί μέθοδο τοποθέτησης θερμομόνωσης που χρησιμοποιείται πολύ στη χώρα μας. Συνήθως το μονωτικό υλικό τοποθετείται μεταξύ δύο δρομικών τοίχων και αυτό ίσως αποτελεί το κύριο μειονέκτημα της μεθόδου. Εξασφαλίζεται δηλαδή η θερμομόνωση, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι εξασφαλίζεται επαρκώς και η στατική αντοχή του συστήματος και ιδιαίτερα η αντοχή που απαιτείται από τον αντισεισμικό κανονισμό. Η κατασκευή αυτού του τύπου θερμομόνωσης έχει περιθώρια βελτίωσης έστω και αν δημιουργηθούν στη χειρότερη περίπτωση θερμογέφυρες από την κατασκευή των σενάζ.
>>Ιδιότητες των μονωτικών υλικών
>Συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας:
Ο συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας δεν είναι σταθερό μέγεθος αλλά μια γραμμική συνάρτηση που αυξάνεται σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία. Συνήθως, χαρακτηρίζεται από μια μέση τιμή. Η θερμική αγωγιμότητα επηρεάζεται αρνητικά από την υγρασία, γεγονός που εξηγείται εύκολα αν σκεφτούμε ότι η θερμική αγωγιμότητα του νερού είναι 0,57 W/mk, δηλαδή πολύ μεγαλύτερη από αυτή του ακίνητου, ξηρού αέρα. Οι τιμές των συντελεστών θερμικής αγωγιμότητας που δίνονται από τις διάφορες εταιρείες ισχύουν συνήθως με μια ανοχή 5 - 10% ανάλογα με το είδος του υλικού. Η προσαύξηση αυτή λαμβάνει υπόψη της λάθη μετρήσεων και την ανομοιομορφία των περισσότερων μονωτικών. Στην πράξη, στις κατασκευές, τα θερμομονωτικά υλικά απορροφούν υγρασία παρά τη χρήση φράγματος υδρατμών. Επίσης λόγω των ιδιοτήτων τους και του τρόπου κατασκευής τους τα περισσότερα μονωτικά υλικά γερνάνε εξαιτίας μηχανικών αλληλεξαρτήσεων και θερμοκρασιακών αλλαγών. Έτσι αλλοιώνεται η αρχική ισορροπία των στερεών και των αέριων συστατικών. Παρά τις έρευνες που γίνονται στον τομέα αυτόν οι μηχανισμοί γήρανσης των θερμομονωτικών υλικών παραμένουν σε μεγάλο άγνωστοι. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι ο συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας πάντοτε αυξάνεται και ποτέ δεν μειώνεται.
>Ο Συντελεστής αντίστασης στη διάχυση υδρατμών (μ):
Όπως ήδη αναφέρθηκε τα θερμομονωτικά υλικά πρέπει να είναι και να παραμείνουν στεγνά. Αυτό επιτυγχάνεται ευκολότερα όσο μεγαλύτερη αντίσταση παρουσιάζει ένα υλικό στη διάχυση υδρατμών και καθορίζεται από τον αδιάστατο συντελεστή αντίστασης στη διάχυση υδρατμών μ. Ο συντελεστής αυτός είναι σχετικό μέγεθος αδιάστατο και δίνει κατά πόσο μεγαλύτερη είναι η αντίσταση στη διάχυση υδρατμών ενός στρώματος του υλικού σε σχέση προς το στρώμα αέρα ίσου πάχους. Όσο μικρότερος λοιπόν είναι ο συντελεστής αυτός τόσο πιο ευαίσθητο είναι ένα υλικό στην υγρασία.
>Η μηχανική αντοχή:
Η μηχανική αντοχή που απαιτείται για μια κατασκευή προσδιορίζει το σύστημα θερμομόνωσης που θα χρησιμοποιηθεί. Έτσι υλικά με μεγάλη μηχανική αντοχή μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αυτοφερόμενα, αλλά με μικρότερη αντοχή μπορούν να μπουν σε ένα φέρον πλέγμα και άλλα με πολύ μικρή ως υλικά πλήρωσης. Η αντοχή σε συμπίεση είναι ένα καθοριστικό μέγεθος στις θερμομονώσεις δαπέδων. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις είναι χρήσιμη και η γνώση των ενδιάμεσων παραμορφώσεων μέχρι τη θραύση από μερικές φορτίσεις, που δεν καταστρέφουν το υλικό αλλά μπορούν να δημιουργήσουν υπερβολικές καταπονήσεις σε φέρονται στοιχεία ή επενδύσεις. Σε πολλές περιπτώσεις χρειάζονται πληροφορίες για την αντοχή των υλικών σε κάμψη ή σε εφελκυσμό. Αυτό απαιτείται ιδιαίτερα σε εσωτερικές θερμομονώσεις ορόφων με μεγάλα ανοίγματα ή σε αυτοφερόμενες κατασκευές που καταπονούνται από τις καιρικές συνθήκες.
>Η σταθερότητα στις διαστάσεις:
Σε θερμομονωτικές πλάκες που κατασκευάζονται με θερμικές διεργασίες μπορούν να διαφοροποιηθούν οι ονομαστικές διαστάσεις κατά το στάδιο της ψύξης και η κατάσταση να επιδεινωθεί εξαιτίας της γήρανσης. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί με τεχνική γήρανση κατά τη φάση της παραγωγής έτσι ώστε να σταθεροποιηθούν οι διατάσεις. Μεγάλες θερμοκρασιακές μεταβολές έχουν ως αποτέλεσμα μια αξιόλογη γραμμική συρρίκνωση σε όλα τα στερεά μονωτικά υλικά. Τέλος ορισμένα θερμομονωτικά υλικά έχουν μεγάλους συντελεστές διαστολής, τους οποίους πρέπει να λάβει υπόψη του ο κατασκευαστής κατά την τοποθέτηση. Ακόμη πρέπει να ελέγχονται και οι ανοχές που μπορεί να εμφανίζουν οι διαστάσεις ώστε να ελέγχεται η συμπεριφορά τους.
>Η Αντίσταση στη φωτιά:
Η συμπεριφορά των θερμομονωτικών υλικών στη φωτιά μπορεί να έχει άμεσες οικονομικές επιπτώσεις. Γενικά παρά το αυξημένο κόστος τους, χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο θερμομονωτικά υλικά που δεν αναφλέγονται ή τουλάχιστο δύσκολα ή μέτρια αναφλεγόμενα. Γενικά την καλύτερη συμπεριφορά στη φωτιά έχουν το αφρώδες γυαλί, τα ινώδη υλικά, ο περλίτης κλπ.
>Το ειδικό βάρος:
Το ειδικό βάρος αποτελεί μια ακόμη χρήσιμη ιδιότητα διότι ακόμη και στην ίδια κατηγορία υλικών μπορεί ένα ελαφρότερο υλικό να έχει χειρότερες θερμομονωτικές ιδιότητες από βαρύτερο επειδή έχει μεγαλύτερες και πυκνότερες κυψέλες.
>>Τα οικολογικά θερμομονωτικά υλικά
Καταρχάς οικολογικά θεωρούνται εκείνα τα θερμομονωτικά υλικά, που καλύπτουν τα εξής κριτήρια:
α) Δεν απαιτούν μεγάλη ενέργεια για την παραγωγή τους.
β) Είναι ανακυκλώσιμα
γ) Δεν μολύνουν το περιβάλλον κατά τη διάρκεια παραγωγής τους.
δ) Δεν περιέχουν τοξικούς / καρκινογόνους ρύπους, επικίνδυνους για την υγεία του ανθρώπου και δεν εκλύουν τέτοιους ρύπους κατά τη διάρκεια εφαρμογής τους και μέχρι την καταστροφή τους.
>>Θερμομονωτικά υλικά που μπορεί κανείς να βρει στην ελληνική αγορά
1) Εξηλασμένη πολυστερίνη- Προέρχεται από μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (υδρογονάνθρακες)
- Γκρίζα ενέργεια (ενεργοβόρος η παραγωγή της) 450 KWh/μ3, έως 850 KWh/μ3
- Μόλυνση: Διαφυγή τοξικών πτητικών αερίων στο περιβάλλον, όπως CFC (χλωροφθοράνθρακες) και πεντανίου (καταστρέφουν τη στοιβάδα του όζοντος και ενισχύουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
- Μη ανακυκλώσιμα
- Επιπτώσεις στην υγεία: Διαφυγή στυρενίου στην ατμόσφαιρα (ουσία νευροτοξική, που ενοχοποιείται για καρκινογενέσεις). Σε περίπτωση φωτιάς, παραγωγή τοξικών βρωμιούχων αερίων, εξ αιτίας των ουσιών που περιέχει για την καθυστέρηση εκδήλωσης πυρκαγιάς. Ανάπτυξη ισχυρών ηλεκτροστατικών πεδίων. Καμία δυνατότητα διαπνοής του κτηρίου.
2) Πολυουρεθάνη- Προέρχεται από μη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας.
- Γκρίζα ενέργεια: 1.000 KWh/μ3 έως και 1.200 KWh/μ3
- Οι HCFC που αντικατέστησαν τα CFC ενοχοποιούνται επίσης για την καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος
- Μη ανακυκλώσιμη
- Επιπτώσεις στην υγεία: Οι ισοκυανάτες που προέρχονται από μια σύνθετη διαδικασία παραγωγής με βάση το χλώριο, απελευθερώνουν στο περιβάλλον (εσωτερικό και εξωτερικό του κτηρίου) αμίνες, ουσίες ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους ανθρώπους. Σε περίπτωση δε πυρκαγιάς παράγεται κυάνιο, ουσία φοβερά τοξική.
- Καμία δυνατότητα διαπνοής του κτηρίου.
3) Υαλοβάμβακας / πετροβάμβακας- Μη ανανεώσιμα (εκτός της ύαλου) που προέρχονται όμως από υλικά σε αφθονία στη φύση (άμμος, βασάλτης κλπ).
- Γκρίζα ενέργεια: 150 KWh/μ3 έως 250 KWh/μ3.
- Κύρια μόλυνση: Μόνο στις μονάδες παραγωγής (λόγω του διοξειδίου του άνθρακα CO2 ) και κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους.
- Επιπτώσεις στην υγεία: Το I.A.R.C. (διεθνές κέντρο για την έρευνα του καρκίνου) που υπάγεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα κατατάσσει στα εν δυνάμει καρκινογόνα υλικά !! που επιδρούν στον άνθρωπο μέσω της αναπνευστικής οδού. Σε αντίθεση με τις ίνες αμιάντου, οι ίνες των υλικών αυτών δεν διαχωρίζονται κατά το μήκος τους, αλλά σπάνε κάθετα στη μάζα τους και σύμφωνα με το I.A.R.C. η επικινδυνότητά τους έγκειται στις διαστάσεις τους (μήκος ανώτερο των 5 micron και διάμετρος μικρότερη των 3 micron.
Στη Γερμανία απαγορεύτηκε η χρήση τους σε δημόσια κτήρια και στα μικρότερα έργα επιτρέπεται μόνο όταν στεγανοποιηθούν απόλυτα !!
Το I.A.R.C. επισημαίνει επίσης τον κίνδυνο αναπνευστικών μολύνσεων, λαρυγγίτιδων, φαρυγγίτιδων κλπ σε χώρες όπου εφαρμόζονται αυτά τα υλικά.
Ακόμη, οι συνδετικές ουσίες που χρησιμοποιούνται και που έχουν βάση τη φορμόλη και την ουρία, απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες τοξικής φορμαλδεΰδης.
4) Περλίτης- Μη ανανεώσιμη πηγή, με μεγάλη όμως διαθεσιμότητα στη φύση.
- Γκρίζα ενέργεια: 230 KWh/μ3
- Μερική ανακύκλωσή του.
- Επιπτώσεις στην υγεία: Ο περλίτης (ηφαιστειακής προέλευσης), δεν απελευθερώνει τοξικές ουσίες, κατά τη χρησιμοποίησή του.
- Προσοχή όμως στη χρησιμοποίησή του σε σύνθετες κατασκευές με σιλικόνες και πολυουρεθάνη !!
- Επίσης σε περίπτωση πυρκαγιάς δεν απελευθερώνει τοξικά αέρια.
- Γενικά προτείνεται σαν ένα καλό θερμομονωτικό υλικό.
5) Το Ερακλίτ (Heraklith)
- Αποδεκτό υλικό
- Ανανεώσιμο όσον αυτό το ξυλόμαλλο, λιγότερο για το μαγνησίτη.
- Γκρίζα ενέργεια: Απαιτεί λιγότερη (αλλά παρόλα αυτά αρκετή) ενέργεια για την παραγωγή του, μικρότερη πάντως, των άλλων υλικών.
- Σημαντικό η Ελλάδα είναι χώρα παραγωγός μαγνησίου !!
- Εύκολα ανακυκλώσιμο.
- Επιπτώσεις στην υγεία: Όλα τα υλικά στα οποία ανήκει και το Ερακλίτ δεν παρουσιάζουν προβλήματα για την υγεία των κατοίκων ενός κτηρίου. Καίγονται δύσκολα σε περίπτωση πυρκαγιάς και δεν απελευθερώνουν τοξικές ουσίες. Παρουσιάζουν μικρή, όμως αγωγιμότητα στα ηλεκτρικά πεδία, εξαιτίας του τσιμέντου (γι αυτό και επιμένω στις σωστές γειώσεις του οπλισμού του σκυροδέματος).
Στην Ευρώπη βρίσκουμε 3 υλικά: το Heraklith, το Fibralith, και το Eco-lith. Στην Ελλάδα δυστυχώς έχουμε μόνο το πρώτο
6) Ο διογκωμένος φελλός- Ανανεώσιμη πηγή.
- Γκρίζα ενέργεια: Χαμηλή κατανάλωση ενέργειας για την παραγωγή του 80 έως 90 KWh/μ3
- Ανακυκλώσιμο, κατά 100%.
- Επιπτώσεις στην υγεία:Απόλυτα φιλικό και υγιεινό. Προσοχή όμως γιατί κάποιοι κατασκευαστές χρησιμοποιούν κατά την τοποθέτησή του, συνθετικές κόλλες, που περιέχουν φορμαλδεΰδη !! Γι αυτό να ζητάτε πάντα πιστοποιητικά σύμφωνα με τον σχετικό κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Δυστυχώς αρκετά πιο ακριβό, από άλλα υλικά. (Πάντα, είχα την απορία, γιατί η Ελλάδα δεν προωθεί μια πολιτική φυτέματος φελλόδενδρων, που ανήκουν στην οικογένεια των quertus - βαλανιδιών. Σήμερα η Πορτογαλία παράγει το 70% των αναγκών της Ε.Ε. ...)
Με εμπειρία στο εξωτερικό, είναι άξιο απορίας γιατί στην Ελλάδα δεν μπορεί να βρει κανείς τα εξής εξαίρετα και οικολογικά θερμομονωτικά υλικά, τα οποία μπορεί κανείς, να βρει εύκολα σε όλες τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες:
1) Λιναρόμαλλο
2) Ρολό από ίνες κοκκοφοίνικα
3) Μονωτικό ρολό από υπολείμματα βαμβακιού (τύπου ISO COTTON)
4) Τζίβα (σε φύλλα και λωρίδες) και τέλος
5) Διογκωμένο (σε κόκκους) άργιλο
Και τα πέντε παραπάνω υλικά, κοστίζουν ελάχιστα, είναι 100% ανακυκλώσιμα, και 100% φιλικά προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Επίσης η Ελλάδα διαθέτει και λινάρι και βαμβάκι και άργιλο. Δεν διαθέτει όμως ακόμη την κατάλληλη αγορά και ακόμη χειρότερα οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης οι έλληνες μηχανικοί αγνοούν, ακόμη τραγικά την διάσταση της οικολογίας στα υλικά που χρησιμοποιούν στις οικοδομές τους...
(βάσει άρθρου πολ.μηχανικού Κ.Τσίπηρα στο www.spiti.gr)
Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2008
Πράσινη διαπίστευση και οικολογικός τουρισμός
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ Υπ. ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ κου ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ "ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ" ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ELFORES
ΠΡΑΣΙΝΗ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΓΙΑΤΙ ΟΧΙ ΝΑ ΜΗ ΓΙΝΟΥΜΕ ΣΕ ΚΑΤΙ ΠΡΩΤΟΙ !!!
Συνέργειες Τουρισμού - Ενέργειας
Χαρακτηριστικό της εποχή μας είναι η έντονη συνάφεια μεταξύ των τομέων που συνθέτουν το κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι ενός κόσμου χωρίς σύνορα .
Η ήπια ανάπτυξη, σέβεται τον Έλληνα, τους επισκέπτες της χώρας μας, το σπάνιο φυσικό κάλλος, τους αρχαιολογικούς χώρους. Επίσης αξιοποιεί το σημαντικό δυναμικό των ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών, σέβεται το περιβάλλον, έχει ως κέντρο της τον πολίτη και ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του ιδιαίτερου πολίτη.
που ενσωματώνει αισθητικά τις Ξενοδοχειακές μονάδες στο περιβάλλον, που λειτουργεί με νέες τεχνολογίες και τρόπους διαχείρισης συμβάλλει στην ανάπτυξη του ποιοτικού τουρισμού, στη μείωση του λειτουργικού κόστους, στην προστασία του περιβάλλοντος.
Η ενεργειακή κατανάλωση, για την εξυπηρέτηση της άνεσης των τουριστών, είναι ιδιαίτερα σημαντική στην τουριστική βιομηχανία. Οι ενεργειακές ανάγκες ικανοποιούνται, κυρίως, μέσω συμβατικών ενεργειακών τεχνολογιών, που δυστυχώς δημιουργούν περιβαλλοντικά προβλήματα. Επί πλέον η εκτεταμένη συμμετοχή των πετρελαϊκών προϊόντων στο ισοζύγιο του τομέα δημιουργεί έντονη εξάρτηση του κόστους λειτουργίας (άρα και στην ανταγωνιστικότητα), από την διεθνή τιμή του πετρελαίου (πρόσφατη αύξηση ).
Όλες οι ενδείξεις οδηγούν στην εκτίμηση για αύξηση της μέσης θερμοκρασίας (μεγαλύτερες ανάγκες δροσισμού). Υπάρχουν και οι διεθνείς περιβαλλοντικές δεσμεύσεις της χώρας (Κυότο).
Επίσης διαφαίνεται μια σημαντική τάση τουριστών, από την Βόρεια και Κεντρική κυρίως Ευρώπη, να επιλέγουν τους προορισμούς τους και με βάση τα οικολογικά κριτήρια.
Οι συνέργειες Ενέργειας – Τουρισμού για την ενσωμάτωση νέων και καινοτόμων ενεργειακών τεχνολογιών στον τουριστικό τομέα είναι άμεση ανάγκη αφού θα συμβάλουν:
-στην ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού μέσω της προσέλκυσης νέων ομάδων υψηλού επιπέδου με οικολογικές ευαισθησίες
-στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας αφού επιτυγχάνεται καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών
-στην μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων
-στην αντιμετώπιση του προβλήματος κάλυψης της αιχμής του ηλεκτρικού φορτίου, στα τουριστικά νησιά της χώρας
-στην εξοικονόμηση ενέργειας
-στην χρήση υλικών και υλοποίηση διαδικασιών που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον
Το ΕΠΑΝ
Από το ΕΠΑΝ τα 13 ΠΕΠ και στο ΕΠΚτΠ για τους τομείς Ενέργειας (Εξοικονόμηση- Συμπαραγωγή- ΑΠΕ) και τουρισμό θα υλοποιηθούν επενδύσεις 800 δις.
Οι ρυθμοί υλοποίησης του πρέπει να είναι ταχύτεροι, για να προλάβουμε τους ανταγωνιστές μας αλλά και τις εθνικές προθεσμίες που έχουμε θέσει, ιδιαίτερα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το ΕΠΑΝ, τα 13 ΠΕΠ και το Πρόγραμμα “Κοινωνία της Πληροφορίας”. περιλαμβάνουν σημαντικές δράσεις, που διαμορφώνουν προϋποθέσεις για την μετάβαση στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Σ’ αυτά καλούνται να συμμετάσχουν με επιχειρηματικά σχέδια οι ιδιώτες και να πάρουν τη σκυτάλη της ανάπτυξης στα χέρια τους.
Όσον αφορά το χαρακτήρα της διατομεακής προσέγγισης των αναπτυξιακών εργαλείων του τουρισμού και ενέργειας, το εύρος και το μέγεθός τους και την συμπλήρωσή τους με θεσμικές διευκολύνσεις που θα παροτρύνουν τις επιχειρήσεις να τα αξιοποιήσουν, αυτά σχετίζονται άμεσα με το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης και τα άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία ενίσχυσης.
Επίσης, λαμβάνουμε μία σειρά πρωτοβουλίες και δράσεις για την ενίσχυση των διαφόρων μορφών εναλλακτικού τουρισμού. Με τον τρόπο αυτό η Ελλάδα θα αναδειχθεί σε έναν από τους βασικούς πρωταγωνιστές, ως μία κυρίαρχη ανταγωνιστική αγορά, έως το έτος 2002, το οποίο θα είναι το Διεθνές Έτος Οικοτουρισμού. Η οργάνωση των αγορών θα ξεκινήσει σε λίγους μήνες προκειμένου το 2002 να προσφέρονται διάφορα προϊόντα και μορφές τουριστικής οργάνωσης, οι οποίες σχετίζονται με το οικολογικό περιβάλλον και τις τουριστικές υπηρεσίες.
Προτάσεις
-Προώθηση μέσω του Ε.Π.ΑΝ του 3ου ΚΠΣ των καταλληλότερων για την Ελλάδα τεχνολογιών: είναι ανάγκη να εκπονηθεί σχετική μελέτη για το δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας και χρήσης νέων τεχνολογιών φιλικών στο περιβάλλον
-ενσωμάτωση μαθημάτων ενεργειακής και περιβαλλοντικής διαχείρισης στις Σχολές τουριστικής εκπαίδευσης
-εκπόνηση μελετών και εφαρμογή σε επιδεικτικά έργα
-άμεση εκστρατεία ενημέρωσης εν’ όψει της καλοκαιρινής περιόδου του 2001
-εισαγωγή, κατ’ αρχήν ενός σχήματος εθελοντικής συμφωνίας:
.της ενεργειακής πιστοποίησης των ξενοδοχειακών μονάδων
.της ενεργειακής - περιβαλλοντικής ταμπέλας
-Προώθηση των ευρωπαϊκών προτύπων EMAS (Eco-Management and Audit System) στην τουριστική βιομηχανία
-Ένα γενικό θέμα που αντιμετωπίζουμε είναι η απλοποίηση του κανονιστικού πλαισίου (αδειοδότηση, χρόνος, διαφάνεια, εξυπηρέτηση). Η απλοποίηση, η διαφάνεια και η απελευθέρωση των αγορών, δεν προωθούν απλώς την επιχειρηματικότητα εξαλείφουν και τους θύλακες διαφθοράς.
Ο στόχος μας είναι να αξιοποιήσουμε τις μεγάλες ευκαιρίες που έχουμε προκειμένου να επιτύχουμε την περιφερειακή ανάπτυξη, τη συνολική οικονομική ανάπτυξη, η οποία προσφέρει στη χώρα, προσφέρει στις τουριστικές επιχειρήσεις, προσφέρει στην απασχόληση αλλά πάνω από όλα προσφέρει στον πολιτισμό και στις αξίες, τις οποίες η χώρα μας μπορεί και πρέπει να βρει πολύ περισσότερους τρόπους να διαδίδει και να προβάλει.
ΠΡΑΣΙΝΗ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΓΙΑΤΙ ΟΧΙ ΝΑ ΜΗ ΓΙΝΟΥΜΕ ΣΕ ΚΑΤΙ ΠΡΩΤΟΙ !!!
Συνέργειες Τουρισμού - Ενέργειας
Χαρακτηριστικό της εποχή μας είναι η έντονη συνάφεια μεταξύ των τομέων που συνθέτουν το κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι ενός κόσμου χωρίς σύνορα .
Η ήπια ανάπτυξη, σέβεται τον Έλληνα, τους επισκέπτες της χώρας μας, το σπάνιο φυσικό κάλλος, τους αρχαιολογικούς χώρους. Επίσης αξιοποιεί το σημαντικό δυναμικό των ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών, σέβεται το περιβάλλον, έχει ως κέντρο της τον πολίτη και ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του ιδιαίτερου πολίτη.
που ενσωματώνει αισθητικά τις Ξενοδοχειακές μονάδες στο περιβάλλον, που λειτουργεί με νέες τεχνολογίες και τρόπους διαχείρισης συμβάλλει στην ανάπτυξη του ποιοτικού τουρισμού, στη μείωση του λειτουργικού κόστους, στην προστασία του περιβάλλοντος.
Η ενεργειακή κατανάλωση, για την εξυπηρέτηση της άνεσης των τουριστών, είναι ιδιαίτερα σημαντική στην τουριστική βιομηχανία. Οι ενεργειακές ανάγκες ικανοποιούνται, κυρίως, μέσω συμβατικών ενεργειακών τεχνολογιών, που δυστυχώς δημιουργούν περιβαλλοντικά προβλήματα. Επί πλέον η εκτεταμένη συμμετοχή των πετρελαϊκών προϊόντων στο ισοζύγιο του τομέα δημιουργεί έντονη εξάρτηση του κόστους λειτουργίας (άρα και στην ανταγωνιστικότητα), από την διεθνή τιμή του πετρελαίου (πρόσφατη αύξηση ).
Όλες οι ενδείξεις οδηγούν στην εκτίμηση για αύξηση της μέσης θερμοκρασίας (μεγαλύτερες ανάγκες δροσισμού). Υπάρχουν και οι διεθνείς περιβαλλοντικές δεσμεύσεις της χώρας (Κυότο).
Επίσης διαφαίνεται μια σημαντική τάση τουριστών, από την Βόρεια και Κεντρική κυρίως Ευρώπη, να επιλέγουν τους προορισμούς τους και με βάση τα οικολογικά κριτήρια.
Οι συνέργειες Ενέργειας – Τουρισμού για την ενσωμάτωση νέων και καινοτόμων ενεργειακών τεχνολογιών στον τουριστικό τομέα είναι άμεση ανάγκη αφού θα συμβάλουν:
-στην ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού μέσω της προσέλκυσης νέων ομάδων υψηλού επιπέδου με οικολογικές ευαισθησίες
-στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας αφού επιτυγχάνεται καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών
-στην μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων
-στην αντιμετώπιση του προβλήματος κάλυψης της αιχμής του ηλεκτρικού φορτίου, στα τουριστικά νησιά της χώρας
-στην εξοικονόμηση ενέργειας
-στην χρήση υλικών και υλοποίηση διαδικασιών που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον
Το ΕΠΑΝ
Από το ΕΠΑΝ τα 13 ΠΕΠ και στο ΕΠΚτΠ για τους τομείς Ενέργειας (Εξοικονόμηση- Συμπαραγωγή- ΑΠΕ) και τουρισμό θα υλοποιηθούν επενδύσεις 800 δις.
Οι ρυθμοί υλοποίησης του πρέπει να είναι ταχύτεροι, για να προλάβουμε τους ανταγωνιστές μας αλλά και τις εθνικές προθεσμίες που έχουμε θέσει, ιδιαίτερα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το ΕΠΑΝ, τα 13 ΠΕΠ και το Πρόγραμμα “Κοινωνία της Πληροφορίας”. περιλαμβάνουν σημαντικές δράσεις, που διαμορφώνουν προϋποθέσεις για την μετάβαση στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Σ’ αυτά καλούνται να συμμετάσχουν με επιχειρηματικά σχέδια οι ιδιώτες και να πάρουν τη σκυτάλη της ανάπτυξης στα χέρια τους.
Όσον αφορά το χαρακτήρα της διατομεακής προσέγγισης των αναπτυξιακών εργαλείων του τουρισμού και ενέργειας, το εύρος και το μέγεθός τους και την συμπλήρωσή τους με θεσμικές διευκολύνσεις που θα παροτρύνουν τις επιχειρήσεις να τα αξιοποιήσουν, αυτά σχετίζονται άμεσα με το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης και τα άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία ενίσχυσης.
Επίσης, λαμβάνουμε μία σειρά πρωτοβουλίες και δράσεις για την ενίσχυση των διαφόρων μορφών εναλλακτικού τουρισμού. Με τον τρόπο αυτό η Ελλάδα θα αναδειχθεί σε έναν από τους βασικούς πρωταγωνιστές, ως μία κυρίαρχη ανταγωνιστική αγορά, έως το έτος 2002, το οποίο θα είναι το Διεθνές Έτος Οικοτουρισμού. Η οργάνωση των αγορών θα ξεκινήσει σε λίγους μήνες προκειμένου το 2002 να προσφέρονται διάφορα προϊόντα και μορφές τουριστικής οργάνωσης, οι οποίες σχετίζονται με το οικολογικό περιβάλλον και τις τουριστικές υπηρεσίες.
Προτάσεις
-Προώθηση μέσω του Ε.Π.ΑΝ του 3ου ΚΠΣ των καταλληλότερων για την Ελλάδα τεχνολογιών: είναι ανάγκη να εκπονηθεί σχετική μελέτη για το δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας και χρήσης νέων τεχνολογιών φιλικών στο περιβάλλον
-ενσωμάτωση μαθημάτων ενεργειακής και περιβαλλοντικής διαχείρισης στις Σχολές τουριστικής εκπαίδευσης
-εκπόνηση μελετών και εφαρμογή σε επιδεικτικά έργα
-άμεση εκστρατεία ενημέρωσης εν’ όψει της καλοκαιρινής περιόδου του 2001
-εισαγωγή, κατ’ αρχήν ενός σχήματος εθελοντικής συμφωνίας:
.της ενεργειακής πιστοποίησης των ξενοδοχειακών μονάδων
.της ενεργειακής - περιβαλλοντικής ταμπέλας
-Προώθηση των ευρωπαϊκών προτύπων EMAS (Eco-Management and Audit System) στην τουριστική βιομηχανία
-Ένα γενικό θέμα που αντιμετωπίζουμε είναι η απλοποίηση του κανονιστικού πλαισίου (αδειοδότηση, χρόνος, διαφάνεια, εξυπηρέτηση). Η απλοποίηση, η διαφάνεια και η απελευθέρωση των αγορών, δεν προωθούν απλώς την επιχειρηματικότητα εξαλείφουν και τους θύλακες διαφθοράς.
Ο στόχος μας είναι να αξιοποιήσουμε τις μεγάλες ευκαιρίες που έχουμε προκειμένου να επιτύχουμε την περιφερειακή ανάπτυξη, τη συνολική οικονομική ανάπτυξη, η οποία προσφέρει στη χώρα, προσφέρει στις τουριστικές επιχειρήσεις, προσφέρει στην απασχόληση αλλά πάνω από όλα προσφέρει στον πολιτισμό και στις αξίες, τις οποίες η χώρα μας μπορεί και πρέπει να βρει πολύ περισσότερους τρόπους να διαδίδει και να προβάλει.
Τρίτη 1 Ιανουαρίου 2008
Ευχες για το 2008
Eφέτος, περάσαμε ένα, κυριολεκτικά, καυτό καλοκαίρι. Η καταστροφή της Φύσης, η οποία είναι η Μητέρα όλων μας και χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να ζήσουμε, θα πρέπει πια να συνετίσει τους ανθρώπους και να τους κάνει πιο ευαίσθητους στα θέματα του περιβάλλοντος.
Ο Ιπποκράτης μας διδάσκει ότι όλες οι ασθένειες θεραπεύονται σε συνεργασία με την Φύση. Υπάρχουν χιλιάδες βότανα στην χώρα μας, τα οποία είναι θαυματουργά, και τα χρησιμοποιούσαν ο Ιπποκράτης και όλοι οι άρχαίοι Έλληνες ιατροί. Η βοτανολογία, στις ημέρες μας, ζει την ένδοξη επαναγέννησή της και είναι γνωστά, πλέον, τα ευεργετικά της αποτελέσματα. Όταν καίγονται τα βότανα πού θα τα βρούμε;
Όταν ξαπλώνουμε το καλοκαίρι στον ήλιο, δεν είναι μόνο για να μαυρίσουμε. Σκεφθείτε ότι η λέξη γι' αυτόν τον σκοπό, είναι θεραπεία, όταν γίνεται με μέτρο: ηλιο-θεραπεία. Σήμερα, με την τρύπα του όζοντος, ο άλλοτε φίλος μας ήλιος, έχει γίνει πολύ επικίνδυνος.
Ο καθαρός αέρας, μας δίνει το πολύτιμο οξυγόνο. Πού θα βρούμε, όμως, οξυγόνο και καθαρόν αέρα, χωρίς δένδρα, και όταν οι επιστήμονες κρούουν, από πολλά χρόνια, τον κώδωνα του κινδύνου για την μόλυνση της ατμόσφαιρας;
Η θάλασσα με το αλάτι και το ιώδιο, που άλλοτε γιάτρευε πληγές, είναι και αυτή μολυσμένη. Το νερό που πίνουμε, δεν είναι πια καθάριο, κι' ας έρχεται από την καλύτερη πηγή. Τι θα πιούμε για να μην διψάσουμε; Το σώμα μας αποτελείται 70% από νερό. Με τι θα το αντικαταστήσουμε;
Είναι καιρός να συνετιστούμε σε αυτήν την χώρα και να καταλάβουμε ότι αυτοκαταστρεφόμαστε. Το ότι αυτοί δεν ενδιαφέρονται δεν αποτελεί άλλοθι για τη δική μας απάθεια. Δεν είναι ικανοί ίσως.
Μπορεί ο καθένας, ξεχωριστά, να φυτέψει δένδρα και λουλούδια, στο μπαλκόνι του, στον κήπο του, στο κτήμα του, να λάβει μέρος στην αναδάσωση με εθελοντικούς συλλόγους, να ανακυκλώσει και να αντιληφθεί τι σημαίνει η χρήση air condition για τον πλανήτη. Να προσφέρει πολλά, στον εαυτό του και σε ολόκληρη την κοινωνία. Να αντιλαμβάνεται την επιρροή των κινήσεων και πράξεών του στο περιβάλλον. Να αναρωτιέται αν υπάρχει καλύτερος τρόπος.
Πρέπει ο καθένας να αρχίσει να απαιτεί από τους κατασκευαστές να δημιουργούν χώρο για δένδρα γύρω από τα σπίτια, είτε αυτά είναι μονοκατοικίες είτε πολυκατοικίες, και όχι να αφήνει να κόβουν τα ήδη υπάρχοντα. Χρησιμοποιήστε περιβαλλοντικά εκπαιδευμένους αρχιτέκτονες για το σχεδιασμό των κτηρίων σας. Απαιτήστε υπεύθυνο σχεδιασμό οχι με μόνο σκοπό το κοντόφθαλμο κέρδος.
Δεν χρειάζεται να περιμένουμε την συντέλεια του κόσμου για να καταλάβουμε ότι Φύση και άνθρωπος, έχουν την ίδια σχέση όπως η μητέρα και το παιδί.
Σας ευχόμαστε ένα καλό και δημιουργικό 2008.
Ο Ιπποκράτης μας διδάσκει ότι όλες οι ασθένειες θεραπεύονται σε συνεργασία με την Φύση. Υπάρχουν χιλιάδες βότανα στην χώρα μας, τα οποία είναι θαυματουργά, και τα χρησιμοποιούσαν ο Ιπποκράτης και όλοι οι άρχαίοι Έλληνες ιατροί. Η βοτανολογία, στις ημέρες μας, ζει την ένδοξη επαναγέννησή της και είναι γνωστά, πλέον, τα ευεργετικά της αποτελέσματα. Όταν καίγονται τα βότανα πού θα τα βρούμε;
Όταν ξαπλώνουμε το καλοκαίρι στον ήλιο, δεν είναι μόνο για να μαυρίσουμε. Σκεφθείτε ότι η λέξη γι' αυτόν τον σκοπό, είναι θεραπεία, όταν γίνεται με μέτρο: ηλιο-θεραπεία. Σήμερα, με την τρύπα του όζοντος, ο άλλοτε φίλος μας ήλιος, έχει γίνει πολύ επικίνδυνος.
Ο καθαρός αέρας, μας δίνει το πολύτιμο οξυγόνο. Πού θα βρούμε, όμως, οξυγόνο και καθαρόν αέρα, χωρίς δένδρα, και όταν οι επιστήμονες κρούουν, από πολλά χρόνια, τον κώδωνα του κινδύνου για την μόλυνση της ατμόσφαιρας;
Η θάλασσα με το αλάτι και το ιώδιο, που άλλοτε γιάτρευε πληγές, είναι και αυτή μολυσμένη. Το νερό που πίνουμε, δεν είναι πια καθάριο, κι' ας έρχεται από την καλύτερη πηγή. Τι θα πιούμε για να μην διψάσουμε; Το σώμα μας αποτελείται 70% από νερό. Με τι θα το αντικαταστήσουμε;
Είναι καιρός να συνετιστούμε σε αυτήν την χώρα και να καταλάβουμε ότι αυτοκαταστρεφόμαστε. Το ότι αυτοί δεν ενδιαφέρονται δεν αποτελεί άλλοθι για τη δική μας απάθεια. Δεν είναι ικανοί ίσως.
Μπορεί ο καθένας, ξεχωριστά, να φυτέψει δένδρα και λουλούδια, στο μπαλκόνι του, στον κήπο του, στο κτήμα του, να λάβει μέρος στην αναδάσωση με εθελοντικούς συλλόγους, να ανακυκλώσει και να αντιληφθεί τι σημαίνει η χρήση air condition για τον πλανήτη. Να προσφέρει πολλά, στον εαυτό του και σε ολόκληρη την κοινωνία. Να αντιλαμβάνεται την επιρροή των κινήσεων και πράξεών του στο περιβάλλον. Να αναρωτιέται αν υπάρχει καλύτερος τρόπος.
Πρέπει ο καθένας να αρχίσει να απαιτεί από τους κατασκευαστές να δημιουργούν χώρο για δένδρα γύρω από τα σπίτια, είτε αυτά είναι μονοκατοικίες είτε πολυκατοικίες, και όχι να αφήνει να κόβουν τα ήδη υπάρχοντα. Χρησιμοποιήστε περιβαλλοντικά εκπαιδευμένους αρχιτέκτονες για το σχεδιασμό των κτηρίων σας. Απαιτήστε υπεύθυνο σχεδιασμό οχι με μόνο σκοπό το κοντόφθαλμο κέρδος.
Δεν χρειάζεται να περιμένουμε την συντέλεια του κόσμου για να καταλάβουμε ότι Φύση και άνθρωπος, έχουν την ίδια σχέση όπως η μητέρα και το παιδί.
Σας ευχόμαστε ένα καλό και δημιουργικό 2008.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)