Βιοκλιματικά κτήρια ονομάζουμε τα κτήρια τα οποία εξυπηρετούν το σκοπό της δημιουργίας τους (προστασία από τα καιρικά φαινόμενα και θερμική άνεση) μέσω του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και όχι μέσω ηλεκτρικού ρεύματος (από όπου κι αν αυτό παράγεται) ή χρήσης πετρελαίου ή άλλης χρήσης ενέργειας (αιολική, φωτοβολταϊκή κτλ). Τα βιοκλιματικά κτήρια καλύπτουν τις ανάγκες τους χρησιμοποιόντας την αρχιτεκτονική και τη σχέση του κτηρίου με τη φύση και το κλίμα στο οποίο βρίσκονται.
Το ποσοστό των αναγκών που δεν καλύπτεται με φυσιολογικό τρόπο αντιμετωπίζεται με τεχνητούς τρόπους όπως η χρήση ενέργειας παραγόμενης από ανανεώσιμες ή μη-ανανεώσιμες πηγές.
Τα 'συστήματα΄που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της θερμοκρασίας στο κτήριο ονομάζονται 'παθητικά συστήματα'. Τα 'συστήματα' που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας (στις περιπτώσεις που τα παθητικά δεν επαρκούν ονομάζονται 'ενεργητικά συστήματα'.
Το ποσοστό αυτό των ενεργειακών αναγκών που η βιοκλιματική αρχιτεκτονική δεν μπορεί να καλύψει μπορεί να είναι της τάξης του 40 ως 0%. Ένα βιοκλιματικό κτήριο μπορεί δηλαδή στην καλύτερη περίπτωση να καλύπτει τις ενεργειακές του ανάγκες εξ' ολοκλήρου με φυσιολογικούς τρόπους (όπως κάναμε για χρόνια πριν ανακαλυφθεί το ηλεκτρικό ρεύμα και το πετρέλαιο) και στη χειρότερη μπορεί να καλύψει το 60% των αναγκών του. Για αυτούς που η απλή λογική ίσως δεν είναι αρκετή για να αξιολογήσουν την αξία του βιοκλιματικού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, τα ποσοστά αυτά ας θεωρηθούν μειώσεις στους λογαριασμούς ηλεκτρικού και πετρελαίου.
Το πανεπιστήμιο του Cambridge πρόσφατα εκπόνησε μελέτη όπου μείωσε την ενέργεια που θα χρειάζεται το προς οικοδόμηση Διοικητήριο της Λευκάδας κατά 60% χωρίς αλλαγές στο βασικό 'αρχιτεκτονικό' σχεδιασμό του. Αλλαγές στον αρχιτεκτονικό του σχεδιασμό σε σχέση με τον προσανατολισμό και τις ανάλογες σχεδιαστικές προβλέψεις στις όψεις του αλλά και στα υλικά και τρόπο κατασκευής θα μπορούσε να επιφέρει μειώσεις στην κατανάλωση ενέργειας κατά 80%, το πανεπιστήμιο του Cambridge αναφέρει!. Αποταμίευση 80% του δημοσίου χρήματος για ένα κτήριο τέτοιου μεγέθους χρήσης και τόσο μεγάλων ενεργειακών αναγκών καταλαβαίνετε για τι οικονομικά μεγέθη μιλάμε. Και όλα αυτά τη στιγμή που το ΥΠΕΧΩΔΕ ανακοινώνει ότι από το 2001 όλα τα μεγάλα δημόσια κτήρια θα πρέπει να είναι ενεργειακά επαρκή και μελετημένα!
Προς το παρόν ας φανταστούμε το διοικητήριο μας με τα δεκάδες air condition στην πρόσοψή του, τα μονίμως ανοικτά φώτα του και μία Ελλάδα να υψώνει τη σημαία της διάσωσης του περιβάλλοντος μόνο όταν αυτό συνδυάζεται με γιγάντιες επιδοτήσεις για γιγάντιες επενδύσεις παραγωγής ενέργειας.
Καταγεγραμμένα 'βιοκλιματικά΄κτήρια στην Ελλάδα:
Στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν περίπου 180 εφαρμογές βιοκλιματικών κτηρίων, εκ των οποίων οι 2 αποτελούν οικιστικά σύνολα. Από αυτά, ο μεγαλύτερος αριθμός των κτηρίων βρίσκεται στην περιοχή της Αττικής (58) και στη Μακεδονία (41). Οι υπόλοιπες περιοχές μοιράζονται τα καταγεγραμμένα βιοκλιματικά κτήρια με ένα μέσο αριθμό (Στερεά Ελλάδα και Εύβοια 17, Κρήτη 17, Πελοπόννησος 14).
Η εφαρμογή των παθητικών συστημάτων στο κέλυφος των κτηρίων για αυξημένα κέρδη από την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας, κυρίως αφορά στον τομέα κατοικίας χαμηλού ύψους (1-2 ορόφους). Η χρήση παθητικών συστημάτων για θέρμανση και ψύξη, σε άλλες χρήσης κτηρίων δεν έχει εφαρμοστεί ιδιαίτερα. Στην Ελλάδα, μόνο την τελευταία δεκαετία έχει ξεκινήσει να εφαρμόζεται ο βιοκλιματικός σχεδιασμός σε κτήρια του τριτογενή τομέα, στα πλαίσια της συνολικότερης νέας αντιμετώπισης του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Έτσι, από τα ήδη καταγεγραμμένα κτήρια, το 74% των περιπτώσεων αφορά σε κτήρια κατοικίας, ενώ, μία πιο λεπτομερής κατανομή σε χρήσεις του τριτογενή τομέα δίνει τα μεγαλύτερα ποσοστά σε κτήρια γραφείων και εκπαίδευσης.
Παθητικά συστήματα στην Ελλάδα:
Η χρήση των παθητικών συστημάτων στα βιοκλιματικά κτήρια στην Ελλάδα αξιοποιείται κατά τη χειμερινή περίοδο κυρίως για εξασφάλιση θερμικής άνεσης (αφού αφορά κατά πλειοψηφία σε μη-κλιματιζόμενα κτήρια) μέσω απλών μεθόδων και τεχνικών φυσικού δροσισμού.
Από τα συστήματα και τις τεχνικές που έχουν ευρύτερα εφαρμοσθεί σε βιοκλιματικά κτήρια, την κύρια θέση κατέχουν απλές τεχνικές για μεγιστοποίηση των νότιων ανοιγμάτων (παθητικά συστήματα άμεσου ηλιακού κέρδους για θέρμανση), που εμφανίζονται στο 81% των κτηρίων και χρήση ηλιακών χώρων έμμεσου κέρδους που εμφανίζονται στο 42% των κτηρίων.
Επι πλέον, η αυξημένη θερμομόνωση, η διαφοροποιημένη μη-συμβατική (εύκολου εμπορικού κέρδους) κατασκευή των εξωτερικών τοίχων, τα φυτεμένα δώματα (ταράτσες) και η ελαχιστοποίηση των βορινών ανοιγμάτων προσφέρουν επιπρόσθετη προστασία τον χειμώνα.
Αντίστοιχα για τη θερινή περίοδο, ο σκιασμός, η ελαχιστοποίηση των δυτικών ανοιγμάτων και ο διαμπερής αερισμός αποτελούν κύριες τεχνικές φυσικού δροσισμού που εμφανίζονται σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις που καταγράφηκαν. Η ηλιοπροστασία επιτυγχάνεται με εξωτερικά ή εσωτερικά συστήματα σκιασμού και συγκεκριμένα, ειδικά συστήματα ηλιοπροστασίας αναφέρονται στο 29% των περιπτώσεων και μελετημένη φύτευση του περιβάλλοντος χώρου στο 9% των περιπτώσεων
Άλλα παθητικά συστήματα που έχουν εφαρμοσθεί στην Ελλάδα είναι τα ηλιακά αίθρια, φεγγίτες οροφής για βελτίωση των συνθηκών φυσικού φωτισμού, καμινάδες δροσισμού και σωλήνες εδάφους. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο φυσικός αερισμός, αν και δεν επισημαίνεται ιδιαίτερα από τους μελετητές, εφαρμόζεται στο σύνολο των κτηρίων που καταγράφηκαν.
Είναι επίσης σημαντικό να τονισθεί ότι ο μόνος κλάδος μηχανικών που έχει εκπαιδευτεί στο σχεδιασμό κτηρίων είναι αυτός των Αρχιτεκτόνων και κανείς άλλος. Στην Ελλάδα μας όμως όπου 'το σύστημα διαφέρει από αυτό της υπόλοιπης γης' ακόμη και αυτό δεν καθίσταται δημοσίως σαφές. Είναι επίσης γεγονός ότι το επάγγελμα του Αρχιτέκτονα (το μόνο εκ των μηχανικών) περιλαμβάνεται στον κατάλογο των επαγγελμάτων που σχετίζονται με το δημόσιο συμφέρον και αυτό διότι το αποτέλεσμα της εργασίας του επηρεάζει άμεσα τον τρόπο που βιώνουμε το χώρο και σχετιζόμαστε μεταξύ μας αλλά και τον τρόπο που μια κοινωνία αναπτύσσεται στο δημόσιο χώρο. Είναι λοιπόν απαραίτητο οποιεσδήποτε προσπάθειες σχεδιασμού αρχιτεκτονικής και κατασκευής ενεργειακά επαρκών κτηρίων να γίνεται από τους ειδικά επίσημα εκπαιδευμένους στο σχεδιασμό κτηρίων έτσι ώστε να αποφευχθεί ο μονοσήμαντος σχεδιασμός που πολύ συχνά συναντάμε και που δυστυχώς δεν είναι επαρκής να συνδυάσει και να ικανοποιήσει τον μεγάλο αριθμό διαφορετικών αναγκών που ένα κτήριο καλείται να καλύψει (αντοχής, λειτουργικές, κοινωνικές, ψυχικές, ενεργειακές).
Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στην ιστοσελίδα του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Λευκάδας www.realarchitects.net/sadas-pea-lefkada
